Lang niet alle rijksmonumenten zijn voorzien van een (fysiek) monumentenschildje of informatiebord. Veel monumenten blijven daardoor onopgemerkt en ter plekke is er meestal weinig informatie beschikbaar. Op enkele locaties in de stad Utrecht en de provincie Noord-Brabant wordt info voor mobiele telefoons aangeboden via QR-codes, een soort barcode die door de camera van de telefoon wordt ‘gescand’. Nadeel is dat er dan fysieke markeringen moeten worden aangebracht op de gevels. Dat zal natuurlijk nooit bij alle monumenten gebeuren. De oplossing via Layar vergt geen ingreep en werkt in één keer voor alle monumenten. Layar werkt op basis van GPS-positie en het elektronische kompas van bijvoorbeeld de iPhone.
Initiatief
De layar rijksmonumenten.info is een initiatief van ab-c media in het kader van ons ‘weblab’. We willen ermee laten zien wat met nieuwe technieken mogelijk is in de erfgoedsector. De basis wordt gevormd door de Rijksmonumenten Dataset van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daarin staan de basisgegevens en de formele monumentenbeschrijvingen. Ons doel is om die gegevens te verrijken met allerlei andere bronnen die op internet beschikbaar zijn. Zo is de layer gekoppeld aan Wikipedia, waar vrijwilligers lijsten van alle rijksmonumenten actueel houden, uitbreiden en van foto’s voorzien. De gegevens blijven dus groeien, en wie een fout ontdekt, kan deze via Wikipedia corrigeren.
Wiki Loves Monuments
De basisdataset is niet voorzien van afbeeldingen, terwijl die juist belangrijk zijn voor de herkenbaarheid en aantrekkelijkheid. Wikipedia lost deze beperking op: de afgelopen jaren plaatsen vrijwilligers al duizenden foto’s onder vrije licentie, maar in de maand september organiseerde Wikimedia Nederland het project Wiki Loves Monuments. Doel was om het aantal monumentenfoto’s flink te laten groeien. Er werden winnaars aangewezen voor de mooiste foto’s en in enkele categorieën. Sponsors stelden prijzen beschikbaar, waaronder een iPad en een (door ab-c media geschonken) HTC Desire Android-telefoon, die uiteraard prima geschikt is voor gebruik van Layar. De actie leverde meer dan 12.000 nieuwe monumentenfoto’s op. Er zijn nu foto’s beschikbaar van bijna eenderde van alle rijksmonumenten, en dat aantal blijft groeien.
Binnenkijken
Een bijzondere toevoeging aan Rijksmonumenten.info is de optie Binnenkijken, die nu bij bijna honderd monumenten beschikbaar is. Deze biedt 360°-panoramafoto’s van de monumentale interieurs. Als je voor een monument staat en wel even binnen zou willen kijken, is dat lang niet altijd mogelijk. Met de panoramafoto’s kan dit op je mobiele telefoon, zelfs al blijft de deur dicht. Op het aanraakscherm kun je het interieurbeeld naar links, rechts, boven en beneden schuiven. Ook hiervoor maken we zoveel mogelijk gebruik van wat er al beschikbaar is. We hebben enkele panoramafotografen toestemming gevraagd om hun beelden te gebruiken en daarnaast is er een koppeling met 360cities.net, een grote online community voor rondkijkfoto’s. De verwachting is dat het aantal monumenten met zo’n knop Binnenkijken nog flink zal toenemen, al zal dit natuurlijk nooit voor alle monumenten het geval zijn.
Historisch beeldmateriaal
Voor monumenten zijn historische afbeeldingen nog interessanter dan hedendaagse foto’s. Daarom hebben we ons andere mobiele project geïntegreerd in rijksmonumenten.info. Erfgoed.mobi ontsluit de beeldbanken van historische archieven op locatie met de iPhone. Het biedt nu al meer dan 100.000 historische afbeeldingen uit Het Utrechts Archief en Groene Hart Archieven. Andere archieven kunnen zich aanmelden. Het principe is eenvoudig: de huidige locatie van de telefoon wordt doorgegeven en omgerekend naar een adres, waarmee een zoekactie wordt gedaan in de beeldbanken. Met behulp van erfgoed.mobi worden in (vooralsnog) de steden Utrecht en Gouda bij veel monumenten historische prenten en foto’s getoond binnen rijksmonumenten.info.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Hoewel rijksmonumenten.info onafhankelijk van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is ontstaan, zijn er inmiddels goede contacten met de RCE. De layar past goed binnen de recente strategie van de Rijksdienst om zoveel mogelijk data vrij beschikbaar te stellen, zodat anderen ermee aan de slag kunnen. Binnenkort worden de gedigitaliseerde teksten van de twaalfdelige serie Monumenten in Nederland opgenomen in rijksmonumenten.info. In de toekomst worden meer bronnen van de RCE gekoppeld, waaronder begin 2011 de beeldbank met foto’s, tekeningen en plattegronden. Nu al is het mogelijk om bij elk monument vanuit Layar een PDF te openen met een uittreksel uit het Monumentenregister.
Urban Augmented Reality
Een interessante mogelijkheid van Layar is om 3D-modellen over de werkelijkheid te projecteren. Dat heeft natuurlijk geen zin voor gebouwen die er nog staan – want je staat er al voor – maar des te meer voor verdwenen en gewijzigde gebouwen. Hiervoor hebben we samenwerking gezocht met het Nederlands Architectuur Instituut, die de applicatie UAR (Urban Augmented Reality) aanbiedt. Die toepassing is gemaakt met Layar en biedt 3D-modellen van gebouwen uit het verleden, ontwerpen voor de toekomst en zelfs van niet- uitgevoerde bouwplannen. Het is spectaculair om daarmee verdwenen gebouwen te zien herrijzen op locatie. UAR is vooralsnog beschikbaar in Rotterdam en Amsterdam; aan andere steden wordt gewerkt. Het NAi zal binnenkort de gegevens van rijksmonumenten.info gaan integreren in UAR, inclusief de optie ‘Binnenkijken’.
Kinderziektes
Elke nieuwe techniek kent kinderziektes. Ook Layar is nog niet perfect; soms verschijnt een monumentenschildje op het verkeerde pand of helemaal niet. Er zijn nogal wat factoren die hiervoor kunnen zorgen:
– GPS-locatiebepaling is niet op de meter nauwkeurig, werkt niet binnenshuis en kent een opstarttijd
– het ingebouwde kompas is storingsgevoelig voor invloeden zoals metalen
– de ontvangst van het mobiele datanetwerk is niet altijd goed, met name in buitengebieden
– de gegevens van RCE en Wikipedia kunnen onnauwkeurigheden bevatten.
De meeste technische problemen zullen zich de komende jaren vanzelf oplossen. Tot die tijd is Layar zeker al bruikbaar, zoals we zelf in de praktijk hebben ondervonden tijdens het fotograferen voor WIki Loves Monuments. Meestal werkt het goed; een enkele keer niet. Soms is de oplossing om een andere plaats in de buurt op te zoeken of het even later nog eens te proberen. Een ander aandachtspunt is dat de interface van Layar onoverzichtelijk wordt met veel punten dicht bij elkaar, wat met rijksmonumenten vooral in oude binnensteden optreedt. Je ziet dan door de bomen het bos niet meer. De ook beschikbare lijst- en kaartweergave bieden dan een goed alternatief. Een andere optie is om het bereik, dat je kunt instellen in meters, wat lager te zetten of een van de filters op gebouwtype aan te zetten; zo is het mogelijk om bijvoorbeeld alleen kerken of molens te tonen.
Vervolg
De afgelopen maanden hebben bijna honderd mensen bèta-toegang aangevraagd voor de layar rijksmonumenten.info. Sinds kort is de layer voor iedereen vrij beschikbaar. Men kan Layar gratis installeren via Apple’s App Store of de Android Market Place, en vervolgens zoeken op ‘rijksmonumenten’. Ook verschijnen de monumenten vanzelf onder de optie ‘Dichtbij’ van Layar; er is immers altijd wel een rijksmonument in de buurt. In de nabije toekomst willen we ook een webversie ontwikkelen van rijksmonumenten.info op basis van Google Maps en Street View.
