Het UITmarketingburo heeft samen met EM-Cultuur het idee opgevat om een praktische handleiding te produceren met praktijkvoorbeelden, tips, do’s en don’ts, adressen en een lijst van bemiddelende instanties, onder de titel Samen werkt. Succesvol cultureel ondernemen.
Het idee achter deze publicatie is de sector een handreiking te geven om meer samen te gaan werken met organisaties en bedrijven, lokaal en regionaal en als het even kan nationaal!
Met het gezamenlijk tot stand brengen van deze publicatie hebben UITmarketingburo en EM-Cultuur cultureel ondernemen in de praktijk gebracht, en vorm gegeven aan een nieuwe kijk op samenwerken!
MMNieuws drukt als service aan z’n lezers in deze rubriek de inleiding uit deze publicatie af.
Inleiding
Hoewel er op verschillende terreinen sprake is van een toenadering tussen de wereld van kunst en cultuur en de commerciële wereld, is het voor velen die werkzaam zijn in kunst en cultuur én voor hen die in het bedrijfsleven of in maatschappelijke organisaties werken nog niet duidelijk wat zij elkaar te bieden hebben of van elkaar kunnen verwachten. In de praktijk van alledag ziet de kunstsector in bedrijven niet meer dan een bron van aanvullende inkomsten – inkomsten die welkom én broodnodig zijn omdat de overheid zich in toenemende mate terugtrekt als financier. En andersom zien bedrijven niet in waarom zij zouden profiteren van een intensiever contact met de kunstsector. Toch kunnen beide partijen voordeel hebben van een intensiever contact en van vormen van samenwerking.
De behoeften vanuit het bedrijfsleven liggen vooral op het terrein van creativiteit en vernieuwing. Uit onderzoek blijkt dat de innovatie van bedrijven voor slechts 25% afhankelijk is van technische vernieuwing en research & development. De overige 75% komt van ‘sociale innovatie’: slimmer werken, organiseren en managen en het veranderen van de manier waarop wordt omgegaan met werknemers. En om bedrijfsvraagstukken op het gebied van innovatie op te lossen zijn creatieve en onconventionele oplossingen nodig.
De kunstsector kan bedrijven voorzien van creatieve impulsen. De sector kan een rol spelen bij het ontwikkelen van nieuwe technologieën en producten, maar ook bij de actieve en continue ontwikkeling van kennis en vaardigheden van werknemers. De kunstsector kan op zijn beurt profiteren van de kennis en know how die in het bedrijfsleven aanwezig is en leren waar het bij ondernemerschap om gaat en welke marktmogelijkheden open liggen.
De relaties tussen de kunstsector en het bedrijfsleven liggen op dit moment over het algemeen op twee terreinen: sponsoring en bestuur. Sponsoring is het terrein waarop de culturele sector en het bedrijfsleven elkaar op het ogenblik nog het meest tegenkomen. De jaarlijkse omvang van cultuursponsoring in Nederland wordt geschat op 50 tot 200 miljoen euro. Meestal is sponsoring gekoppeld aan communicatiedoelstellingen. Daarnaast is cultuursponsoring aantrekkelijk omdat het een goedkoop alternatief is in vergelijking met andere middelen. Ook is cultuursponsoring een geschikte vorm van marketing.
Toch kan het potentieel van cultuursponsoring veel beter worden benut. Sponsoring beperkt zich op dit moment nog te vaak tot een passieve vorm van geldverstrekking. De opstelling van de kunstsector ten opzichte van het bedrijf dat sponsort zou actiever en meer betrokken kunnen zijn.
Na sponsoring komen de culturele sector en het bedrijfsleven het meest met elkaar in aanraking op het bestuurlijk vlak. Veel leidinggevenden uit het bedrijfsleven zijn actief in het bestuur of in de raad van toezicht van culturele instellingen. De culturele sector maakt vaak dankbaar gebruik van de expertise en het netwerk van bestuurders die afkomstig zijn uit het bedrijfsleven. Kunst-en cultuurinstellingen kunnen veel voordeel hebben van de bedrijfsmatige aanpak en ervaring van bestuurders uit het bedrijfsleven.
Wat kan de kunstsector betekenen voor het bedrijfsleven?
De kunstsector en bedrijven kunnen op veel meer terreinen relaties aanknopen. Het gaat daarbij niet noodzakelijk om een financiële beloning voor verrichte diensten of om een (eenzijdige) vorm van financiering of sponsoring, maar om het bouwen aan een daadwerkelijke vorm van samenwerking, dus om een beloning in natura, ofwel om dienst en wederdienst. De kunstsector kan bijdragen aan de motivatie, inspiratie, samenwerking en creativiteit van de medewerkers in bedrijven en organisaties door de inbreng van de creativiteit die van nature in de sector aanwezig is.
Workshops en trainingen
Kunstenaars kunnen optreden als coach bij het organiseren van allerlei creatieve activiteiten en bij workshops, trainingen of bedrijfsuitstapjes. Theatermakers en acteurs kunnen trainingen geven en rollenspellen begeleiden. Beeldend kunstenaars of muzikanten kunnen worden ingezet om een beroep te doen op de creativiteit van werknemers. Kunstenaars hebben daarnaast het vermogen een vraagstuk opnieuw ‘uit te vinden’, zowel op het gebied van de organisatie en productontwikkeling als op gebied van het bedenken van een nieuw ‘gezicht naar buiten’ (logo’s, reclame, pr).
Kunstenaars kunnen werknemers bewust maken van hun dagelijkse gedrag of handelen op de werkvloer door dat tot onderwerp van een kunstwerk te maken. Ze kunnen een nieuwe kijk bewerkstelligen op oude gewoontes en creativiteit on-the-job bevorderen.
Ze kunnen sessies organiseren voor bedrijven, waarbij medewerkers van een bedrijf een creatieve opdracht moeten vervullen waarin samenwerking centraal staat. Het creëren van een groepsgevoel kan de motivatie en inspiratie van werknemers verhogen en bijdragen aan het verbeteren van de werksfeer en het idee dat samenwerking leidt tot betere eindproducten.
Een activiteit kan plaatsvinden in het bedrijf zelf of op een locatie elders, bijvoorbeeld in een kunstenaarsatelier of bij een culturele instelling. Een culturele instelling kan haar expertise en/of faciliteiten ook beschikbaar stellen ten behoeve van een bedrijfspresentatie of -training. Voor velen zal een bedrijfspresentatie in een theater of studio een interessantere omgeving vormen dan een presentatie ‘thuis’. Als ‘extraatje’ kan een presentatie ook worden gekoppeld aan een voorstelling, een demonstratie of een concert. Overkoepelend doel van dergelijke activiteiten is teambuilding en het (terug)krijgen van ‘spirit’ in het bedrijf en het stimuleren van het gevoel dat werknemers ‘samen’ werken aan een beter product.
Visie
De kunstsector kan bedrijven ook helpen door vanuit verschillende invalshoeken naar problemen te kijken. Kunstenaars kunnen zich verdiepen in de bedrijfscultuur van een organisatie en daar hun eigen reactie of visie op geven, waardoor het inzicht en of de herkenning van de bedrijfscultuur wordt bevorderd. Ze kunnen medewerkers helpen op het gebied van het bedenken van creatieve oplossingen en het vergroten van het innovatieve vermogen en hen leren creatief om te gaan met problemen.
Advies en consultancy
De kunstsector kan voor bedrijven ook de rol van consultant overnemen. Het inhuren van een consultant kost immers vaak veel geld. Bovendien zijn consultants vaak geneigd om terug te vallen op een bekend format. Kunstenaars laten zich vaak minder gelegen liggen aan geijkte patronen of bestaande gezagsverhoudingen. Hun inbreng kan daarom gemakkelijker leiden tot onverwachte, onconventionele of zelfs tegendraadse oplossingen. Daarnaast kunnen kunstenaars worden ingezet op het gebied van productontwikkeling en -innovatie en als aanjagers bij de ontwikkeling van ideeën of bij een brainstorm.
Vergroten naamsbekendheid
Kunstenaars kunnen, vanuit hun specifieke visie, een product ook een meerwaarde meegeven door een uitzonderlijke vormgeving te ontwikkelen, door een product een specifieke gimmick te geven of assisteren bij het tot stand komen van originele manieren om producten of diensten onder de aandacht te brengen of de naamsbekendheid van een bedrijf te vergroten.
Een reclame-of pr-campagne hoeft zich niet te beperken tot een advertentie in de bekende media (pers, radio & tv, internet). Steeds meer sporters spelen tegenwoordig met een bedrijfslogo op hun kleding en reclame langs sportvelden wordt al decennia lang toegepast. Waarom zouden dergelijke middelen niet mogen of kunnen worden toegepast in de wereld van de kunsten? Is het ondenkbaar een acteur of danser te laten optreden met kleding waarop het logo van een bedrijf is te lezen? En moeten reclame-uitingen beperkt blijven tot de ruimte buiten theaters en musea?
Voor de hand liggen ook mogelijkheden op het gebied van relatiemanagement. Een theatergezelschap kan stoelen beschikbaar stellen aan een bedrijf dat zoekt naar een origineel relatiegeschenk. Musea kunnen hun erezaal openstellen voor bedrijven die hun werknemers of relaties een bijzondere ontvangst of een diner in sfeer willen aanbieden. Theatergroepen of dansgezelschappen kunnen de relaties van een bedrijf ‘meet and
greets’ aanbieden met acteurs, regisseurs, dansers of choreografen. En musea kunnen iets vergelijkbaars doen met rondleidingen of lezingen door hun conservatoren. Een dergelijke vorm van relatiemanagement helpt om bedrijven een ander imago te geven.
Wat kan het bedrijfsleven betekenen voor de kunstsector?
Bedrijven kunnen veel meer doen voor de kunstsector dan optreden als financier of als sponsor. Ook al is dat langzaam aan het veranderen, kunstenaars zijn vaak minder getraind in het denken in zakelijke termen. Inmiddels wordt van hen meer economische zelfstandigheid en zelfredzaamheid gevraagd. Op die weg naar cultureel ondernemerschap kan het bedrijfsleven een belangrijke rol spelen.
Zo kan het bedrijfsleven als mentor of adviseur fungeren voor de kunstsector en deze bijstaan met kennis over ondernemerschap en/of het in de markt zetten van producten. De kunstsector heeft immers vaak minder ervaring met, en kennis van, marketing en pr. Daarnaast beschikken kunstenaars en kunstinstellingen over het algemeen vaak slechts over een bescheiden reclamebudget. Bedrijven kunnen kunstenaars helpen bij het reclame maken voor hun producten. Ze kunnen bijvoorbeeld kunstwerken in hun kantoren of bedrijfsruimte tentoonstellen of daar voorstellingen laten plaatsvinden. Ze kunnen helpen met het verhogen van de eigen inkomsten, bijvoorbeeld door klanten of relaties kortingen of abonnementen aan te bieden, of kaartjes voor een tentoonstelling of voorstelling weg te geven bij de aankoop van een van hun producten. Ook andere vormen van relatiemanagement of klantenbinding voor bedrijven zijn denkbaar, zoals een diner-of pauzearrangement bij tentoonstellingen of voorstellingen, waarbij medewerkers of relaties of kunnen netwerken.
Daarnaast kunnen kunstenaars en kunst- en cultuurinstellingen profiteren van de kennis en expertise waar het bedrijfsleven over beschikt, bijvoorbeeld advies op fiscaal of juridisch gebied. Voor veel bedrijven zijn bovendien niet enkel meer de ‘harde’ locatiefactoren, zoals de aanwezigheid van een markt, goede bereikbaarheid en een gunstig belastingklimaat belangrijk, maar spelen juist ‘zachte’ factoren een steeds belangrijkere rol. Een prettige woonomgeving en een dito cultureel klimaat zijn hier van belang. Hierbij valt te denken aan voldoende uitgaansgelegenheden, de aanwezigheid van ateliers en kunstinstellingen, aansprekende architectuur en periodiek terugkerende exposities, festivals en evenementen. Op dit gebied levert de kunstsector meerwaarde. Bedrijven kunnen ervoor zorgen dat kunstenaars en kunst- en cultuurinstellingen de beschikking krijgen over de benodigde faciliteiten zodat zij in een wijk of gebied hun innovatieve, creatieve en kunstzinnige talenten kunnen uitoefenen.
Tot slot: voor kunstenaars zijn de contacten die ze leggen belangrijk. Een vorm van samenwerking met bedrijven of instellingen biedt hen de kans ‘over de grens’ te kijken. De ándere manier van werken in het bedrijfsleven, waar vaak prestaties onder een zekere (tijds)druk worden gevraagd, kan eveneens inspirerend werken en geeft een frisse kijk op het eigen vak.
Meer informatie bij:
UITmarketingburo
Postbus 90114
5000 LA Tilburg
www.uitmarketingburo.nl
of:
EM-Cultuur
Daniel Goedkoopstraat 14
1096 BD Amsterdam
www.em-cultuur.nl
Samen werkt wordt in de provincie Brabant
verspreid door UITmarketing.
EM-Cultuur distribueert de publicatie onder haar relaties in de rest van Nederland.
