Het valt niet te ontkennen. Pret is alom vertegenwoordigd en de groei in het aanbod heeft een grote vlucht genomen. Vermaak wordt steeds vaker gepland en door de markt commercieel aangeboden. In de aandachtseconomie van vandaag is tijd schaarser dan geld. We willen worden geprikkeld en daar hebben we graag geld voor over, als de belevenisopbrengst maar gegarandeerd is. Allemaal waar. Nederland is met 472 inwoners per km2 grofweg het dubbele van Groot-Brittanni en het viervoudige van Frankrijk met stip het dichtstbevolkte land van Europa. Zuiver kwantitatief gezien staat Nederland in Europa inmiddels op eenzame hoogte op de ranglijst van voorzieningen en evenementen: de meeste terrassen, de meeste musea, de hoogste attractiepuntendichtheid, het meest wijdvertakte fiets- en wandelroutenetwerk, de meeste indoorskivoorzieningen en het meest uitgebreide evenementenaanbod van Europa.
Huidige kwaliteitspeil matig
Toch zegt dit gegeven niet zoveel, want tegelijkertijd is het gebrek aan kwaliteit van de doorsnee vrijetijdsvoorziening niet iets om over naar huis te schrijven. De bioscopen in steden als Utrecht, Tilburg, Zwolle, Delft, Leiden, s-Hertogenbosch en Breda tellen alle slechts enkele zalen (weinig keuze), zijn krap bemeten, ontworpen in de jaren 70 of 80 en zodoende bedrijfseconomisch als afgeschreven te beschouwen. Gelukkig maar dat er veel nieuwbouwplannen voor bioscopen zijn: het wordt hoog tijd om het verouderde aanbod te vernieuwen en eigenlijk had het gisteren al moeten gebeuren. Nederland loopt op het vlak van bioscopen sterk achter op het kwaliteitspeil van bioscopen in Groot-Brittanni, Duitsland en Belgi. Dit geldt evenzo voor fitnesscentra, saunas, dansscholen, sportaccommodaties en amusementscenters. De verklaring voor deze achterstand in investeringen hangt nauw samen met het beperkte omzetniveau en zodoende winstmarges die continu onder druk staan.
Geschiedenis herhaalt zich
De publicaties over Metz boek in termen van erosie, invasie en verwoesting doen denken aan de verontruste geluiden aan het begin van de 20e eeuw. In de jaren twintig bijvoorbeeld groeide het aantal bioscopen, en daarmee de bezoekers, razendsnel. Er waren waarschuwende geluiden te horen over het bioscoopkwaad en de weekstrelende prikkelbioscoop. Afgezien van de cultuurschok die de opkomst van de bioscoop teweegbracht, was filmbezoek oorzaak en tegelijk gevolg van allerlei ongewenste activiteiten. De duisternis tijdens de voorstelling was een verleiding voor jongens en meisjes, zoals opvoedkundige J. Smeelen in 1925 schreef: Duisternis lokt het verkeerde, biedt gelegenheid tot het verkeerde, verbergt den blos der schaamte en belet dat anderen ons zien. En daarom zoekt alles wat niet deugt, de duisternis op: zoo tiert het donker welig, wat het licht schuwt. Het karakter van de film versterkte de puberneigingen en men verkeerde in gezelschap van aspirant boefjes. Met name gold als kwalijk dat film een negatieve invloed had op het bewustzijn en gemoedsrust, vanwege een nog zo arme zielsinhoud en daardoor het gevaar van de zucht tot navolging. Tegenwoordig wordt bioscoopbezoek meer gezien als een onschuldige vorm van vermaak, als bron van een prettig avondje uit. Maar wie denkt dat we ons in 2003 definitief hebben bevrijd van de moraal komt bedrogen uit: lees de genoemde recensies in NRC-handelsblad en Trouw er maar op na. Spreken over de slechte invloed van nieuwe vrijetijdsvoorzieningen staat gelijk aan afkeer van het onbekende. Iets afdoen zuiver vanwege zijn grootte of nieuwigheid is te gemakkelijk.
Groei en dynamiek nodig
Waar weinig aandacht voor bestaat, is dat de Nederlandse vrijetijdsmarkt op dit moment op diverse fronten wordt gedomineerd door enkele aanbieders. Holland Casino bezit het alleenrecht op grootschalige casinos in Nederland, Path heeft een marktaandeel van 35% op landelijke schaal en in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam oplopend tot circa 90% van de commercile doeken. SnowWorld bedient met twee vestigingen naar inschatting circa een derde van de markt van indoorskibezoeken in het land. Naar verwachting zullen Engelse fitnessketens als Fitness First en Cannons Club binnen enkele jaren een gezamenlijk marktaandeel van enkele tientallen procenten gaan pakken. Van belang is dat er per segment meerdere kapitaalkrachtige ketens actief zijn of gaan worden, omdat hierdoor een meer evenwichtige concurrentie kan ontstaan. Want een partij die een deelbranche in aanbod domineert, brengt het gevaar van een te hoge prijsstelling met zich mee, wat ongunstig is voor de consument. De ontwikkeling in de
ticketkosten van de bioscoopmarkt in de afgelopen jaren spreekt hier voor zich: schommelde de prijs tot 1999 tussen de H 5,50 en H 6,-, inmiddels rekent Path in de weekeinden met H 8,- tot H 8,75 (De Munt in Amsterdam) in de weekeinden. Dat is een prijsverhoging van bijna 50% in enkele jaren tijd. Het ongewenste gevolg is geweest dat andere exploitanten de marktleider hebben gevolgd in deze prijsophoging, veelal zonder zelf te investeren. Juist de toetreding van andere bioscoopexploitanten kan de hegemonie doorbreken. Vanuit dit oogpunt is meer groei en dynamiek in het aanbod gewenst.
