Langs het spoor, hartje Haarlem ligt Het Seinwezen: cultureel centrum, flexwerkplek, hub voor sociale ondernemers en een huis en expositieruimte voor de buurt. Het concept is ontsproten aan het brein van Baud Schoenmaeckers, naast eigenaar van Het Seinwezen ook directeur van het bureau Synergos Communicatie. MMNieuws sprak met Schoenmaeckers over de kansen en problemen van zijn historisch pand, en de ambitieuze toekomstplannen voor zijn geesteskind.
Kun je een korte beschrijving geven van Het Seinwezen en de missie van het concept?
Het Seinwezen is industrieel erfgoed uit 1915. Er werden seinen gemaakt en onderhouden – vandaar de naam. Sinds 2012 is het een gemeentelijk monument. In Haarlem is het een unieke plek, het best bewaarde geheim van de stad. Het is gelegen in het Garenkokerskwartier en grenst aan het spoor. De aanschaf van het pand had tot doel om een verduurzaming te realiseren. Duurzaam vatten wij daarbij op twee manieren op: duurzaam in energieverbruik aan de ene kant, en sociaal-maatschappelijk geënt aan de andere kant. We hebben er de Buurtcoöperatie Duurzaam Garenkokerkwartier opgericht dat nog altijd Het Seinwezen als ‘huis’ gebruikt.
Seinwezen, Haarlem
Onze missie is om een plek te zijn voor sociaal ondernemers (de ‘hardware’). We hebben ook de Stichting Stadsgarage opgericht die een innovatiecentrum heeft opgezet rondom sociaal ondernemen in de regio Kennemerland (de ‘software’). De stichting helpt sociaal ondernemers verder door middel van een acceleratorprogramma en is ontstaan binnen het Interreg 2 Zeeën-programma Spark Social Enterprise, een financieringsprogramma voor sociale innovatie van de EU.
Het Seinwezen is een gemeentelijk monument. Wat zijn daarbij de grote voor- en nadelen?
Ik heb helaas nog weinig voordelen gezien, maar dat kan wel eens veranderen! Ik heb op veel bijeenkomsten voor en door monumenteneigenaren altijd gepleit voor afschaffing van de onderverdeling gemeentelijk, provinciaal en rijksmonument. Veel van de regelingen en subsidies lopen via het Restauratiefonds en als eigenaar van een gemeentelijk monument pies je dus altijd naast de pot. Maar daar komt hopelijk en waarschijnlijk verandering in met het nieuwe fonds dat door de provincie is opgezet en wordt uitgevoerd door het Restauratiefonds. Het fonds betreft verduurzaming en bijzondere herbestemming. Beide zeer van toepassing op Het Seinwezen. In dit verband wil ik Peter Oussoren noemen. Hij is door de provincie Noord-Holland benoemd tot Loods Herbestemming Monumenten. In die hoedanigheid begeleidt hij monumenteneigenaren bij kansen voor ontwikkeling en financiering van herbestemmingstrajecten. Hij speelt nu voor Het Seinwezen een belangrijke rol.
Baud Schoenmaeckers:
(...) het is een voortdurende zoektocht en afweging: gaan we voor de commerciële partij of zorgen we dat het lokale koor elke maandag kan komen zingen?Je leidt een commercieel bedrijf maar hebt nadrukkelijk ook ambities op het gebied van sociaal en cultureel ondernemen. Hoe gaat dit samen?
Een interessante vraag, die niet eenduidig te beantwoorden is. Ik wil meer kunnen doen op gebied van cultureel en sociaal ondernemen. Dat kan zolang die partijen ‘gewoon’ betalen. Er rust een zware hypotheek op het pand en die moet worden afbetaald – in elk geval de rente. Het gaat dus wel samen, maar het is een voortdurende zoektocht en afweging: gaan we voor de commerciële partij of zorgen we dat het lokale koor elke maandag kan komen zingen? Met het sociaal ondernemen hebben we denk ik wel een goede lijn te pakken wat betreft de ‘hardware’ en de ‘software’. We zijn nu bezig een hub voor sociaal ondernemers te worden.
Het Seinwezen is gevestigd in een historisch pand. Welke specifieke uitdagingen brengt dat met zich mee?
De grootste uitdaging op dit moment is het onderhoud en zaken als vernieuwingen, uitbreidingen en verduurzaming. Ik heb een verzoek ingediend bij de gemeente Haarlem maar dat moet nog worden uitgevoerd. Het onderhoud loopt nu achter en ik heb er de financiële middelen niet voor. Ik wil hier geen geld voor extra lenen want de schuldenlast is groot genoeg. Onderhoud is belangrijk en het heeft mijn aandacht. Ik wil zorgen dat het pand nog eens honderd jaar mee kan.
Van wie kreeg je ondersteuning bij het starten van je initiatieven met sociaal en cultureel ondernemen?
Van de Stadsgarage, het project dat we vanuit Het Seinwezen hebben opgezet, en de gemeente Haarlem. Zowel bij het opzetten van Het Seinwezen als nu halverwege ons traject. We werken samen met veel verschillende partijen en we worden gesubsidieerd door het Sint Jacobs Godshuis.
Hoe en waarom betrekken jullie de buurt bij Het Seinwezen? Waarom is dat van belang?
Dit was bij aanvang een soort logische stap. Het is immers een pand midden in de wijk. Wat kan de buurt met ons, wat kunnen wij de buurt bieden? Die vraag lag ten grondslag aan wat uiteindelijk de buurtcoöperatie is geworden. En nog altijd is er een mooie relatie met de buurt. Begin dit jaar is er zelfs een benefietdiner gehouden met meer dan zestig buurtbewoners. Het diner was bedoeld om geld te lenen voor het maken van de keuken waarmee ik in maart hoop te beginnen. Natuurlijk wordt er heel soms wel eens geklaagd, maar dat is minimaal. Er is juist veel betrokkenheid en ondersteuning vanuit de buurt.
In welke fase van ontwikkeling zitten jullie nu met Het Seinwezen? Organisatorisch, commercieel en communicatief?
Ik zie het als een van de laatste fases voor we een soort bestendiging in kunnen. Er lopen financieringstrajecten – waarvan ik hoop dat ze slagen. Het pand en de verbouwing zijn met vreemd vermogen bekostigd en dat is niet fijn voor andere financiers. Het kon niet anders, want ik had geen eigen kapitaal. Maar nu zijn we in een nieuwe fase beland. Ook met het maken van de keuken en het aanpalend petit restaurant zijn we een goede stap verder richting de eindfase. Nu eerst de verbouwing. En dan komt nog het onderhoud van het pand. Als al deze fysieke zaken zijn afgehandeld en er meer financiële ruimte is om aan marketing en communicatie te doen, gaan ook de inkomsten omhoog. Ook organisatorisch kunnen we dan een verdere professionaliseringslag slaan. Ze hangen dus allemaal erg samen. De basis is en blijft financiën.
Hoe zou het initiatief van Nyenrode/if then is now je kunnen helpen om je ambities op het gebied van sociaal en cultureel ondernemen in een historisch gebouw voor te zetten? Welke verwachtingen en wensen heb je voor dit initiatief?
Het zou natuurlijk goed zijn als het initiatief geregeld in Het Seinwezen bijeenkomsten organiseert: een mooie bron van inkomsten. Verder denk ik dat juist dit initiatief goed aansluit bij de ontwikkelingen die we zelf in gang hebben gezet met sociaal ondernemen (de hub en het acceleratorprogramma). En wellicht dat een dergelijk initiatief kan helpen in de zoektocht naar alternatieve financiering.
Wat zijn je wensen en ambities voor de toekomst van Het Seinwezen en de activiteiten die in het gebouw worden aangeboden?
Meer financiële stabiliteit in de zin dat ik leningverstrekkers niet zelf hoef terug te betalen als zij hun geld terug willen. Aansluitend is een financiële buffer voor de toekomst niet alleen fijn maar ook noodzakelijk. Al was het maar omdat ik zelf nog geen stuiver aan Het Seinwezen heb verdiend. Enige bestendiging geeft mij weer ruimte om met nieuwe ideeën aan de slag te kunnen gaan. Ik ben nu teveel bezig met de uitvoering en financiële bordjes in de lucht houden.
