In het Stadhuis van Middelburg werd op vrijdag 9 maart een symposium gehouden over De toekomst van de vrijetijd. Deze bijeenkomst maakte deel uit van een project, The Leisure Society, waartoe ook een tentoonstelling en een tv-documentaire behoren. Het project sluit aan bij de voortgaande discussie over de vrijetijdsindustrie, de opkomst van de spektakel- of beleveniscultuur, de globalisering en het beslag op onze schaarse ruimte dat deze fenomenen leggen.
MMNieuws vond vooral in de originele aanpak een reden om aan dit symposium aandacht te besteden. Dit keer ging het niet om een door professionele congresorganisatoren belegd congres of seminar voor vakgenoten, waar men, veelal voor veel geld, enkele vooraanstaande sprekers aan kan horen en tijdens het diner duchtig kan netwerken. De initiatiefnemers van The Leisure Society, Rutger Wolfson, directeur van De Vleeshal in Middelburg, en Bregtje van der Haak, regisseur bij de VPRO, hebben door de combinatie van documentaire, expositie en symposium een op de ontwikkelingen in Zeeland toegespitst onderzoeksproject opgestart, dat iedereen die er maar voor open stond, stimuleerde tot nadenken, tot zich verbazen of zich ergeren , en tot het zoeken naar antwoorden met betrekking tot ontwikkelingen op leisure-gebied die zich aandienen.
Drieluik
De tentoonstelling in De Vleeshal, het deel van het Middelburgse Stadhuis waar vaak spraakmakende exposities worden gehouden, vormde eveneens een drieluik:
Een informatief gedeelte met cijfermateriaal over de opkomst en betekenis van de vrijetijdsindustrie, maquettes van tweede huizen en quotes uit wetenschappelijke studies en uit de literatuur.
Een kritische studie met visuele middelen door de Britse schilder Tim Stoner naar moderne vormen van vrijetijdsbeleving.
Teruggrijpend op elementen uit de populaire cultuur en de geschiedenis van de schilderkunst weerspiegelen Stoners beelden ons alledaagse (en permanent gefrustreerde) verlangen naar een hogere sociale status en een ultieme staat van versufte, zonverlichte perfectie. Zijn gezichtsloze figuren geportretteerd in een hemels kader zonder werk en zorgen herinneren aan de generieke gezinnen en gelukkige koppels uit de vakantiefolders. 1
Een stijlkamer van een tweede huis in een paviljoen, waar ook de documentaire bekeken kan worden.
Wonen in een enclave
In de door de VPRO-tv uitgezonden documentaire De Vrijetijdszone geeft Bregtje van der Haak een beeld van het moderne recreren in Zeeland. Zij spitst dit toe op beelden van het vakantiepark De Banjaard op Schouwen-Duiveland. Te zien zijn het exterieur en interieur van de uiterst luxueuze villas die tijdelijk en in toenemende mate permanent worden bewoond. Bewoners vertellen over hun motieven om in zon enclave te wonen, over hun zoeken naar identiteit en authenticiteit, maar ook over hun preoccupaties met bijvoorbeeld orde, rust en veiligheid. Ook zijn in de documentaire opnamen te zien van (post)moderne vormen van stressbestrijding zoals een rebirthingtherapie in het overdekte zwembad van het complex.
Zeeland, let op uw saeck
Tot het symposium behoorde een rondleiding per bus langs een aantal nieuwe vakantieparken in Zeeland, waaronder De Spanjaard. Tijdens het laatste gedeelte van de bijeenkomst gaf een aantal deskundigen in het Stadhuis van Middelburg een presentatie van standpunten. De zaal kon mee discussiren onder leiding van Wouter Vanstiphout, architectuurhistoricus bij Crimson in Rotterdam. Teneinde een aantal zaken zo helder mogelijk te krijgen bevroeg hij het panel aan de hand van een drietal vragen:
– Een morele vraag: zijn ontwikkelingen die worden waargenomen, zoals de aard van de architectuur, het beslag op de publieke ruimte, de grootschaligheid en de Disneyficatie goed of slecht? Moet deze ontwikkelingen een halt worden toegeroepen, worden beperkt, of moet het grootschalig recreren worden geconcentreerd?
– Wat is precies het verhaal achter de groeiende leisure-industrie? En tegen welk decor speelt het zich af?
– De vraag naar de toekomst: wat gebeurt er op dit moment en wat zijn de toekomstige ontwikkelingen? Wat is de strategie van de ondernemers? Hoe verhoudt Zeeland zich tot de Randstad? Wat is de betekenis van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening?
Er ontspon zich een levendige discussie waarbij n ding duidelijk werd: keuzes zijn noodzakelijk. Het Provinciaal Bestuur Zeeland neigt ernaar van alles een beetje te willen: vakantieparken n natuurbehoud, de ontwikkeling van oude stadskernen als product, maar ook ruimte voor het kleinschalig cultureel toerisme. Verschillende aanwezigen hielden een pleidooi om de regio Zeeland en haar unieke delta in een breder, Europees, verband te zien.
Zeeland is uniek omdat er nog rust te vinden is. Een voortgaande uitbreiding van grootschalige projecten zou dit teniet doen. Wim van Gelder, Commissaris van de Koningin in Zeeland maant in een gastcolumn in de PZC tot voorzichtigheid bij de omgang met het unieke Zeeuwse landschap; hij pleit voor een gentegreerde visie waarbij het water een zwaardere rol krijgt als ordenend principe.
1 The Leisure Society; de Vrijetijdssamenleving,
Middelburg, De Vleeshal, 2001
