Een Amerikaanse familie kijkt televisie, National Archives and Records Administration (1958).
Culturele instellingen hebben decennia lang kunnen vertrouwen op de klassieke massamedia om nieuws over de culturele agenda bij het geïnteresseerde publiek te krijgen. Van dit primaat van de massamedia zou verloren gegaan zijn als we de propagandisten van de nieuwe media mogen geloven. Dankzij de razendsnelle digitalisering van het medialandschap zou daar nog maar weinig van over zijn. De nieuwe technologische mogelijkheden zijn inderdaad snel en breed omarmd door de mediagebruikers, maar hebben ze in het gebruik ook voor een verdringing van de massamedia gezorgd?
Om een empirisch beeld te krijgen van het integrale mediagebruik onder de Nederlandse bevolking kan de lezer terecht in de SCP-publicatie Media:Tijd in beeld. Hierin zijn de traditionele massamedia (televisie, radio en gedrukte media) in al hun mogelijke verschijningsvormen (online en offline, op papier en digitaal, via vaste en mobiele media-apparaten) onderzocht en is tevens gekeken naar het gebruik van communicatietechnologie, gaming en ander computer- en internetgebruik. Het veldwerk onder een representatieve steekproef van 2989 respondenten is uitgevoerd in het najaar van 2013 in samenwerking met andere onderzoeksorganisaties op het terrein van media (het Nationaal LuisterOnderzoek (NLO), het Nationaal Onderzoek Multimedia (NOM) en de Stichting KijkOnderzoek (SKO)) met de Nederlandse Publiek Omroep (NPO) in een coördinerende rol gespeeld.
De televisie is koning
Beslissen Nederlanders zelf waar, wanneer en wat ze aan media-inhoud consumeren? Binnen de totale kijktijd overheerst nog steeds het ‘klassieke’ kijken: op het moment van een tv-uitzending en via een vast tv-toestel. Uitgesteld kijken en het gebruik van streaming video zijn wel in opkomst, maar vooralsnog keek slechts 13% van de bevolking op een dag uitgesteld tv. Die kijkers besteden er dan wel veel tijd aan, namelijk gemiddeld bijna twee uur op die kijkdag. Streaming kijken en gedownload of gekocht videomateriaal bekijken heeft een nog wat lager bereik met 7% en ook hier wordt relatief lang (namelijk ongeveer tweeënhalf uur). Ook dit gebeurt het meest via een vast tv-toestel. Mobiel kijken doet minder dan een op de tien Nederlanders, via een computer of laptop (7%), dan wel via tablet of mobiele telefoon (3%).
Ook bij radiogebruik is het ‘klassieke’ luisteren favoriet. Van de Nederlanders luistert 55% op een gemiddelde dag lineair (op het moment van uitzending) en ruim de helft (51%) doet dat via klassieke luisterapparatuur (een vaste radio in huis of in de auto). Niet-lineair luisteren komt nauwelijks voor: nog geen 1% van de Nederlandse bevolking luistert op een gemiddelde dag uitgesteld naar radioprogramma’s. Het luisteren naar eigen muziek (16%) krijgt meer tegenwicht van muziek luisteren via internet (bijna 5% luistert bijvoorbeeld via streaming muziekdiensten zoals Spotify). Mobiele apparatuur (zoals iPod of mp3-speler, laptop, tablet of mobiele telefoon) wordt op een gemiddelde dag door 20% van de Nederlanders gebruikt om iets te beluisteren.
Liever krant dan tablet
De gedrukte media ondervinden al decennia lang concurrentie van met name de televisie en met internet is daar nog een concurrent bijgekomen. Als er nog gelezen wordt heeft lezen van papier bij een overgrote meerderheid nog steeds de voorkeur. Op een doorsnee dag las 34% van de Nederlanders de krant, 15% in een boek en 10% in een tijdschrift. Het bereik van de digitale apparatuur steekt daar mager bij af. Het meest leest men dan nog een nieuwssite (zoals nu.nl of dichtbij.nl) (9%) of een digitale krant (5%). Die nieuwssites bezoekt men in gelijke mate via pc, laptop, tablet en mobiele telefoon.
De data mogen dan inmiddels twee jaar oud zijn (in het najaar van 2015 wordt de dataverzameling herhaald), ze geven overduidelijk aan dat het tijdperk van de massamedia nog niet voorbij is. Zelfs in hun meest traditionele vorm worden ze nog veel gebruikt, al zijn de digitale varianten in opkomst. Culturele instellingen op zoek naar de brede bekendmaking van hun aanbod kunnen er nog steeds terecht.
Meer weten? Zie Nathalie Sonck en Jos de Haan Media:Tijd in beeld. Dagelijkse tijdsbesteding aan media en communicatie, (2015), SCP-publicatie – ISBN 978 90 377 0732 8. De publicatie is verkrijgbaar bij de (internet)boekhandel of te bestellen/downloaden via de website: www.scp.nl.
