Voor wie het nog niet weet: Zwolle ligt in het midden van de Europese stedendriehoek Brussel-Berlijn-Kopenhagen. Zo horen de bestuurders het graag. Gaan we een schaalniveau lager dan vormt Zwolle de schakel tussen Randstad, Noord- en Oost-Nederland en vervult de stad bovenal een belangrijke bovenregionale functie. Met meer dan 105.000 inwoners en ruim 70.000 arbeidsplaatsen figureert dit knooppunt in de top-tien van de Nederlandse steden. In tegenstelling tot andere middelgrote steden heeft de provinciehoofdstad van Overijssel nog veel ruimte om te groeien. Er is volop plek voor nieuwe kantoren, bedrijventerreinen, woonlocaties en publieksvoorzieningen. De uitbreidingsplannen voor de komende jaren zijn omvangrijk en ambitieus. Tot 2020 moet de bevolking groeien tot 130.000 inwoners en komen er 85.000 arbeidsplaatsen bij. Zwolle profileert zich dus als een dynamische stad, en dynamisch zijn ook de voorzieningen op vrijetijds- en cultureel gebied.
Breed aanbod
Eerst de feiten. Zwolle heeft een aantrekkelijke historische binnenstad met ruime mogelijkheden voor recreatief winkelen, bezoek aan horeca en vrijetijdsvoorzieningen. De stad heeft 675 winkels, waarvan 520 in de niet-dagelijkse artikelensector. Het winkelapparaat in het historische deel bestaat weliswaar uit een lang winkellint, maar afgeronde winkelcircuits ontbreken. De binnenstad telt 55 restaurants en 70 cafs, wat gemiddeld is. De zakelijke markt is, getuige het huidige aanbod van zaal- en congresfaciliteiten, redelijk goed ontwikkeld. Natuur- en milieuattractie Ecodrome geldt als een toeristische trekker met jaarlijks 120.000 bezoekers.
Zwolle heeft een divers ontwikkeld hotelaanbod met accommodaties varirend van twee- tot viersterren. Verder zijn er drie
relatief kleine campings, waaronder een camping-jachthaven. Het aanbod van vermaaks- en sportvoorzieningen is vergeleken met andere steden van dezelfde omvang breed. De stad herbergt zowel een skibaan, klimhal en een openlucht kartbaan. Het
aanbod van twee overdekte zwembaden en de aanwezigheid van een sauna en twee bowlingcentra is gemiddeld.
Evenementen
Zwolle is een echte evenementenstad. Een blik in de VVV-gids leert dat er in 2000 circa 70 evenementen met ten minste een regionale uitstraling hebben plaatsgevonden. Dit hoge aantal komt mede op conto van de IJsselhallen, waar tientallen publieksbeurzen, snuffelmarkten en manifestaties worden georganiseerd. De hallen trekken jaarlijks 750.000 bezoekers. Beeldbepalende evenementen in de binnenstad zijn de Zwolse Boekenmarkt, de Blauwvingerdagen, het Bevrijdingsfestival, het Straattheaterfestival en de Internationale Hanzedagen, die in 2000 voor de tweede keer in Zwolle neerdaalden. Andere onderscheidende festiviteiten zijn de Ballonfista en het Beachvolleybal in de binnenstad. Er is geen overkoepelend evenementenbeleid in Zwolle, zodat organisaties sterk versnipperd werken. Wel bestaat er een promotieorgaan voor evenementen: de Stichting Evenementen Zwolle, een verband van de lokale culturele, toeristische, horeca- en detailhandelssector, dat ernaar streeft om Zwolle prominenter op de kaart te zetten. Als het aan deze stichting ligt, krijgt de stad er de komende jaren een grootschalig festival van landelijke allure bij.
Culturele aanbod op peil
Zwolle scoort ten opzichte van andere
steden gemiddeld als het gaat om het aantal museumbezoekers. Het Stedelijk Museum en de Stadshof voor naeve en outsiderkunst, zijn de grootste musea met beide rond de 30.000 bezoekers. Kleinschalige musea zijn het Afvalmuseum, het Harleymuseum en het Machinemuseum. Andere cultuurhistorische troeven zijn de Sassenpoort en de Wijndragerstoren. Het aanbod van theaters en het poppodium Hedon is vergelijkbaar met andere steden. Schouwburg Odeon heeft jaarlijks ongeveer 70.000 bezoekers. Het bioscoopbezoek ligt op 270.000 en 2,6 bezoeken per inwoner (1999), wat aan de lage kant is. Dit is te verklaren door het beperkte aanbod van zeven zalen, in twee qua concept verouderde binnenstadsbioscopen. Overigens een euvel van veel Nederlandse steden.
De regio: landelijk en traditioneel
Het vrijetijdsaanbod in de regio laat zich schetsen als kleinschalig, natuurgericht, ambachtelijk en traditioneel. Er zijn
opvallend veel ambachtelijke bedrijven te bezoeken, en mogelijkheden te over voor kleiduiven-, kruisboog- en klootschieten, midgetgolf, huifkartochten, openluchtspeeltuinen en andere kleinschalige attracties. Een grootschalig pretpark ontbreekt in de directe regio. Opmerkelijk is verder het grote aantal fietsroutes en andere ruime mogelijkheden voor extensieve routegebonden recreatie. Noemenswaardig zijn het subtropische zwemparadijs in Kampen en de saunas van IJsselham en Zwartsluis. De regio telt
relatief veel familiehotels en -pensions, die voornamelijk zijn gesitueerd in Blokzijl, Giethoorn en Zwartsluis.
Sterkten en zwakten
Kijken we verder dan puur en alleen het voorzieningenaanbod dan zijn toeristisch gezien de plus- en minpunten op te tekenen zoals in de figuur.
Evaluatie toeristisch actieplan
Sinds 1996 voert de gemeente toeristisch beleid, waarvoor een beleidsmedewerker toerisme is aangetrokken. Het actieplan Zwolle telt mee! besloeg de periode 1995-1998 en stelde vijf themas centraal:
binnenstad
evenementen/attracties
zakentoerisme
cultuur
watersport
Binnen deze onderwerpen zijn prioriteiten gesteld. Punten die volgens het plan als
eerste zouden moeten worden aangepakt, waren:
het oprichten van een toeristisch platform
de inbreng van toerisme in het centrum-
management
promotie van Zwolle als toeristenstad
opzetten van evenementenbeleid en
stimulering van het samengaan van een ANWB-VVV-vestiging
Dit zijn alle zaken die te maken hebben met verbetering van het organiserend vermogen van het lokale toeristische apparaat. Vandaag de dag terugkijken maakt duidelijk dat de plannen slechts gedeeltelijk zijn uitgevoerd. In 1997 is het Platform Toeristische Ondernemers opgericht, waarin de winkeliersvereniging, musea, VVV en andere zich hebben verenigd. Het platform heeft diverse concrete acties op touw gezet, zoals een kortingsbonnenactie, maar het overleg staat inmiddels op een lager pitje. Dit mede vanwege het fusieproces van de plaatselijke VVV met die van Kampen. Verder is in Zwolle nog geen centrummanager aan het werk, zodat punt twee niet is waargemaakt. De oorzaak hiervoor is dat het thema centrummanagement in de politiek vooralsnog geen prioriteit heeft gekregen. De promotie van Zwolle heeft de afgelopen jaren in diverse vormen gestalte gekregen. Zo maakt de Stichting Evenementen Zwolle zich hard voor een gezamenlijke promotie van evenementen. Verder is begin dit jaar gemeentebreed promotiebeleid vastgesteld voor stadspromotie die het toerisme weliswaar overstijgt, maar waarvan het zeker deel uitmaakt. Hoewel bestuurders en ambtenaren nog studeren op de juiste propositie, wordt vooralsnog gedacht aan de slogan Zwolle: verrassend voor elkaar. Tegelijkertijd voert de lokale toeristische sector sinds enkele jaren het motto Zwolle: verrassend anders, toch heel dichtbij. Dat het woord verrassend in beide campagnes opduikt, is niet
verwonderlijk. Consumentenonderzoek geeft namelijk aan dat bezoekers aan de stad positief verrast zijn over de historische ambiance en sfeer. Veel toeristen blijken van tevoren nauwelijks een beeld van Zwolle te hebben. Het volgende actiepunt, het opzetten van evenementenbeleid, is niet uit de verf gekomen, vanwege de krappe personele bezetting binnen het ambtelijk apparaat. Wel richt de afdeling cultuur zich op het stimuleren van een grootschalig evenement, zoals de Internationale Hanzedagen van vorig jaar, die een daverend succes waren. Het laatste punt, de realisatie van een gezamenlijke ANWB-VVV-winkel is in Zwolle uitgelopen op een mislukking, vanwege onvoldoende draagvlak binnen de beide besturen.
Cultuur
Zwolle gebruikt het thema cultuur(historie) ondersteunend aan andere toeristische themas, bijvoorbeeld om verblijfstoeristen in de nabije regios te verleiden een bezoek aan Zwolle te brengen. Veel aandacht is de laatste jaren uitgegaan naar de monumenten in de binnenstad. Het aantal cultuurhistorische activiteiten en arrangementen, zoals rondleidingen en excursies, is uitgebreid. Het aantal galerien in de binnenstad is de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleven. Verder kent de Zwolse binnenstad veel buitenkunst. Het Stedelijk Museum is in 1996 ontstaan uit een fusie van het Provinciaal Overijssels Museum en de Librije Hedendaagse Kunst. In het najaar van 1997 is hieraan een nieuwe vleugel toegevoegd. Museum Stadshof heeft in januari 2001 de deuren gesloten. Dit als gevolg van de beslissing van de gemeente om over twee jaar de subsidiekraan dicht te draaien. De Stadshof is inmiddels op zoek naar een nieuwe plek elders in het land. Vijf jaar geleden is popcentrum Hedon heropend in een fraai geoutilleerde accommodatie.
Toerisme en cultuur in de toekomst
De toekomst is rooskleurig. Er zijn verschillende plannen voor versterking van de binnenstad, nieuwe voorzieningen en activiteiten, waarvan de belangrijkste projecten:
Het Eiland (in aanbouw). Een hoogwaardig autovrij nieuwbouwplan voor 6.500 m2 winkels, 43 woningen en atelierruimtes, gebaseerd op het oorspronkelijke stratenpatroon. Oplevering in 2002.
Maagjesbolwerk (in aanbouw). Nieuwbouw met 6.800 m2 winkels en 2.200 m2 voor kantoren en horeca. Oplevering in 2002.
het Noordereiland (visievorming). Theaterconcertzaal (met onder meer een grote zaal met 600-800 stoelen) aan plein, winkels, horeca en woningen. Verwachte realisatie in 2003.
opening van een nieuw museum voor moderne en hedendaagse kunst in 2002.
de Stad als Theater: nieuw jaarlijks festival aan de gracht met klassieke muziek, dans en theater. Dit jaar eind juni.
Los van deze ontwikkelingen zijn er plannen voor nieuwe commercile sport- en vermaaksvoorzieningen, een multiplexbioscoop, enkele hotels, een megadiscotheek
en een evenemententerrein.Gezien het grootschalige karakter van deze vrijetijdsvoorzieningen zullen de meeste buiten de centrumzone worden gerealiseerd.
Masterplan Toerisme in de maak
De Zwolse gemeenteraad heeft in september 2000 ingestemd met het opstellen van een Masterplan Toerisme. Op dit moment wordt aan een visie gewerkt, die ook voor Kampen wordt ontwikkeld. Achterliggende gedachte is dat, behalve efficiencywinst, beide Hanzesteden beter de promotiestrijd aan kunnen met steden in Randstad. Het gezamenlijke initiatief past in het regionaliseringsproces dat binnen de VVV-wereld gaande is. De bedoeling is namelijk dat halverwege 2001 de VVVs van Zwolle en Kampen zijn gefuseerd. Het Masterplan moet eveneens antwoord geven op de toekomstige organisatie en invulling van de toeristische promotie. Gezien de ervaringen van de laatste jaren en de huidige versnippering lijkt dat een wijze zet.
Conclusies
Zwolle is in de greep van stedelijke groei. De gemeentelijke website puilt uit van de plannen en investeringen. Op zich niet opmerkelijk, gezien de verwachte sterke inwonersgroei in de komende jaren. Maar daarnaast heeft Zwolle duidelijke ambities. De stad wil haar sterke regionaal-verzorgende positie uitbouwen. Versterking van de binnenstad en nieuwe publieksvoorzieningen met een hoge uniciteit en een groot bereik zullen hieraan mede bijdragen. Verder getuigen de ontwikkeling van het Masterplan Toerisme en de beoogde verbetering van de toeristische promotie op een gezond zelfbewustzijn. Zwolle is klaar voor de toekomst.
