De Nieuwe Hollandse Waterlinie, aangelegd vanaf begin 19e eeuw, is een belangrijk onderdeel van het militair erfgoed van Nederland. Talloze forten, batterijen en schuilplaatsen staan als stille getuigen van een ambitieuze militaire strategie die nooit in werking is gesteld. Nu dit militair erfgoed zijn oorspronkelijke functie heeft verloren, rijst de vraag wat er met de Waterlinielandschap moet gebeuren. Dankzij de inzet van lokale bewoners, bijgestaan door V6, krijgt het Linielandschap nieuw leven.
De betonnen bunker stak grauw en dreigend af tegen de ochtendhemel. Mist dwarrelde over de weilanden en het militaire landschap van de Waterlinie leek haar adem in te houden voor een aanval vanuit het oosten. Eerst zwak, maar steeds krachtiger, rees geschreeuw op uit de achter de bunker liggende bossen. Aanvallende troepen? Eigen militairen die in paniek wegvluchtten van het slagveld? De eerste figuren renden de bosrand uit. Kinderen! Schreeuwend en joelend, slepend met lange touwen, tonnen en ander spelmateriaal op de weg terug naar ‘hun’ bunker.
Bas Kreuger:
Lokale bewoners en gebruikers hebben vanuit een geheel eigen verleden in het gebied vaak zo hun persoonlijke ideeën over het gebruik van het landschap. Deze verhalen en ervaringen worden niet of nauwelijks gehoord.In samenspraak met een lokale sportvereniging is een historische groepsschuilplaats in de Hollandse Waterlinie het honk geworden voor een jeugdclub. De kinderen beschikken zo over een spannende plek midden in de natuur, waar ze naar hartenlust kunnen spelen. Het is een sprekend voorbeeld van herbestemming en erfgoedbeleving in het uitgestrekte cultuurlandschap van de Waterlinie, geheel volgens de V6-methode.
Lokale verhalen
Marsepeinen limietpaaltjes
Monumenten hebben over aandacht meestal niet te klagen. Het machtige kasteel dat opdoemt aan de horizon, de villa aan de lommerrijke laan, het fort als stille wachter aan een smalle dijkweg; ze zijn veelal goed gedocumenteerd, met zorg gerestaureerd en ze staan volop in de belangstelling bij activiteiten en evenementen.
Naar het omringende landschap gaat meestal veel minder aandacht uit. Natuurlijk zijn er wandel- en fietsroutes waarin verhalen over het verleden plaats krijgen, maakt men audiotours en zijn er boeken geschreven over het landschap. Deze verhalen zijn echter over het algemeen afkomstig van de eigenaar of beheerder van het landschap en de daarin liggende monumenten.
Lokale bewoners en gebruikers hebben vanuit een geheel eigen verleden in het gebied vaak zo hun persoonlijke ideeën over het gebruik van het landschap. Deze verhalen en ervaringen worden niet of nauwelijks gehoord. Uit de verhoudingen tussen eigendom, regie en gebruik van monumenten en het cultuurlandschap, is in het najaar van 2016 de V6-methode ontstaan. Een aanpak die omwonenden, gebruikers en ondernemers in een cultuurlandschap ruimte, aandacht en middelen geeft om tot een eigen invulling van dat landschap te komen. Het is een bottom-up gedreven aanpak die lokale groeperingen (community’s) aanmoedigt om nieuwe plannen en ideeën te genereren, die de betrokkenheid bij en de beleving van het erfgoedlandschap vergroten.
De methodiek van V6 kan, zoals de naam al aangeeft, worden samengevat door zes V’s:
- Verhalen – het verzamelen van de andere verhalen rond het erfgoed op if then is now.
- Vertellen – het vertellen van die verhalen en van het nieuwe gebruik van het erfgoed.
- Vrijwilligers – de lokale community die met het erfgoed aan de slag gaat.
- Verbinden – de verbindende kracht van erfgoed en verhalen en tussen verschillende community’s.
- Verzetten (van werk) – de inzet van community’s die daadwerkelijk aan de slag gaan.
- Verdienen (van middelen) – het door middel van crowdfundingsacties binnenhalen van geld of middelen.
Verbondenheid en rendement
Het vergt enige moed om als gebiedseigenaar, landschapsbeheerder of monumentenbezitter de V6-methode ruimte te geven en burgers met eigen plannen en ideeën te laten komen. Men laat immers initiatief aan buitenstaanders en laat (binnen zekere grenzen) de regie los. De beloning kan echter groot zijn: door hun betrokkenheid krijgen bewoners, gebruikers en ondernemers een groter gevoel van verbondenheid met het gebied. Ze gaan er beter voor zorgen (wat beheerskosten kan verlagen), initiëren nieuw gebruik (waarmee maatschappelijk en soms ook financieel rendement toeneemt) en ze leggen een extra laag aan verhalen – en daarmee betekenis – over een gebied heen. De V6-aanpak geeft een kader aan de initiatieven. De methodiek dringt door tot in de haarvaten van een gebied, en zoekt juist andere partijen om mee samen te werken dan de gebruikelijke historische verenigingen of erfgoedkringen. Daarnaast zorgt de methodiek voor verbinding tussen de verschillende community’s die tijdens het V6-proces ontstaan.
Hollandse Waterlinie en V6
V6 is in 2017 toegepast in een aantal regio’s van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Bewoners en gebruikers zijn gevraagd om met creatieve ideeën te komen om het gebruik en de beleving van het Linielandschap te vergroten. Door verschillende community’s is een groot aantal projecten en activiteiten opgezet. Een van de deelprojecten ontstaan uit V6 tracht om replica’s van militaire grenspalen terug te plaatsen op hun oorspronkelijke locatie en deze tot dragers van het cultuurlandschap te maken. Elders zijn betonnen groepsschuilplaatsen in gebruik genomen naar wensen van lokale groepen, hebben schrijf- en videoworkshops ruim veertig nieuwe verhalen over de Waterlinie opgeleverd, zijn al bestaande zwerfvuil-prikgroepen de Waterlinie langs gegaan om het landschap op te ruimen en hebben amateurkunstenaars het militaire landschap in beeld gebracht. Een prachtig rendement, ontstaan voor en door mensen in langs de Waterlinie.
Interesse? Hou onze activiteiten bij op www.v6-waterlinie.nl
