Inderdaad, het initiatief voor het vaarwel lijkt te zijn aangeslagen.
Wie de website van Stichting De Negentiende Eeuw bekijkt, kan het indrukwekkende overzicht van evenementen moeilijk ontgaan.
Meer dan vijftig musea en instellingen door het heel Nederland hebben tentoonstellingen over de negentiende eeuw ingericht en geven lezingen en rondleidingen. Tot de deelnemers behoren onder andere het Van Gogh Museum, het Gemeentemuseum Den Haag, het Zuiderzeemuseum, het Nationaal Rijtuigmuseum en Stedelijk Museum Kampen. Maar ook Christie’s, Paleis Het Loo, het Festival Oude Muziek en het Rijksarchief Noord-Brabant werken mee. Verschillende universiteitsbibliotheken houden lezingen over hun collecties.
Mensen kunnen verder terecht in Dokkum voor een tocht met de trekschuit of in Leiden, Haarlem en Amsterdam, waar wandelroutes worden georganiseerd.
Diversiteit en omvang maken het tot een uniek project, stelt Cant. Dat geldt ook voor de opzet. Anders dan de meeste culturele projecten die Verstegen & Stigter organiseert, zoals de AKO Literatuurprijs, All That Dance of De Zeven Pyramides heeft Vaarwel Negentiende Eeuw! geen nauw omschreven doelstelling. Bovendien duurt het een heel jaar en zijn er talloze organisaties bij betrokken. Extra lastig was dat over hun medewerking van tevoren niets met zekerheid kon worden gezegd. De reacties van pers en publiek vormden eveneens een onvoorspelbare factor. Aan de voorbereiding is dan ook ruim driekwart jaar gewerkt.
Toch is het snel gegaan, vervolgt Cant. Toen de Stichting Negentiende Eeuw ons vorig jaar benaderde, was er alleen het idee van een eerbetoon. En een budget had men in eerste instantie niet. Initiatiefneemster Marita Mathijsen, de kersverse hoogleraar Neerlandistiek van de UvA, vond het nieuwe millennium de gelegenheid afscheid te nemen van de negentiende eeuw. Het is, vergeleken met de Gouden Eeuw een onderbelicht tijdperk, hoewel zich daarin belangrijke ontwikkelingen hebben voorgedaan, niet alleen op het gebied van kunst en cultuur, maar ook sociaal, economisch en technisch. Misschien is dat een reden voor de positieve belangstelling voor het initiatief. Cant: Het is in veel opzichten een revolutionaire eeuw. De veranderingen waren onvoorstelbaar. Als je bijvoorbeeld alleen al nagaat dat toen kort op elkaar zowel trein, elektriciteit als telefoon werden gentroduceerd. Vergeleken daarmee is de huidige digitale revolutie niet bijzonder ingrijpend. Vaarwel Negentiende Eeuw! biedt dan ook talloze interessante aanknopingspunten voor een terugblik. Door de diversiteit van het programma verwacht Verstegen & Stigter een breed publiek te kunnen aanspreken.
Enthousiaste reacties
Bedoeling was instellingen te benaderen die zich altijd al met de negentiende eeuw bezighouden of dat wilden gaan doen, dan wel speciaal voor de gelegenheid wat wilden organiseren. Toen dankzij een subsidie van het Prins Bernard Cultuurfonds de financiering rond was, werd een eerste mailing verstuurd om te inventariseren welke instellingen wilden meewerken en wat hun plannen waren. Op de eerste mailing kwamen meteen veel enthousiaste reacties, mede omdat het initiatief instellingen de ruimte biedt hun activiteiten onder n paraplu samen te bundelen. Van het project als geheel gaat een cumulerend effect uit. Een ander voordeel is dat men van elkaars publicitaire inspanningen kan profiteren. Kleine organisaties doen hun voordeel met de landelijke
aandacht.
Ook diverse bedrijven zegden hun medewerking toe, zoals drukkerij Calff en Meischke dat het drukwerk sponsort en studio Odette Koldewey die het logo in de vorm van een stempel ontwierp. Zo kon een brochure in een oplage van 30.000 stuks worden verspreid, terwijl musea en instellingen hun publiek via hun mailingen van het initiatief op de hoogte brachten.
Tourist Board
Na de toezegging van de verschillende instellingen en inventarisatie van de plannen, verstuurde Verstegen & Stigter eind vorig jaar een volgende, meer specifieke mailing. Verder liet men een site ontwerpen, gepresenteerd tijdens de opening van de tentoonstelling over Jacob van Lennep in het Letterkundig Museum. Dat was pas afgelopen maart, vertelt Cant. Daarna raakte alles in een stroomversnelling. Er werden nieuwe sponsors gevonden. Er verschenen flyers en een officile brochure die werd rondgedeeld. Vervolgens kwamen ook reacties uit de pers. Media hadden ons aanvankelijk in de week gelegd. Maar toen de plannen echt concrete vorm aannamen en we hen gericht telefonisch gingen benaderen, leverde dat behoorlijk wat belangstelling op. Behalve dergelijke free publicity is er ook de medewerking van de Tourist Board in het media-offensief. In VVV-kantoren door het hele land liggen de flyers en brochures op tafel. Maar het publiek kan ze ook vinden in bibliotheken en theater. Verder werd het materiaal verspreid op de Uitmarkt, de opening van het culturele seizoen, dat jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekt, en waar diverse musea met hun eigen standjes staan.
Preview
Een belangrijke blikvanger in de publiciteit is het landelijke
Weekend van de Negentiende Eeuw dat plaatsvond op zaterdag 16 en zondag 17 september. Hiervoor hebben veel instellingen speciale activiteiten georganiseerd, zoals het Filmmuseum, dat een compilatie met de oudste filmbeelden vertoont. Museum EnergeticA heeft een bijzondere openstelling van de tentoonstelling over kunstlicht, dat in de negentiende eeuw een enorme obsessie was.
Juist het weekend vervult in de promotie een cruciale rol, zo benadrukt Cant. Het is een brandpunt, dat de aandacht van zowel publiek als pers naar alle delen van het hele project toetrekt. Vanwege de diversiteit en het grote aantal locaties is een dergelijke actie van groot belang. De opening van het weekend vond op vrijdag 15 september plaats in het Van Gogh Museum. Daar was een preview te zien van een televisieserie, gemaakt naar aanleiding van een wandeling die Jacob van Lennep maakte in 1823 en waarover hij een dagboek bijhield, vertelt Cant. Hoofdrolspeler is historicus Geert Mak. Hij volgt de route die Van Lennep ooit liep. Aansluitend werd in restaurant Vertigo, onder het Filmmuseum, een door de culinaire kenner Johannes van Dam samengesteld negentiende-eeuws diner gegeven.
