Verhalen om in te verdwalen

Laten we bij de basis beginnen: een transmediaproject is een verhaalwereld die via verscheidene media op verschillende manieren kan worden betreden. Een van de eerste voorbeelden is de fictieve wereld van Star Wars. De films waren het driving platform waarmee een verhaaluniversum werd gecreëerd, later werd dat universum uitgebreid met boeken, stripverhalen, gadgets en games. De keuze om verhalen op deze manier te vertellen vloeit voort uit onze gewoonte om steeds vaker verschillende media te gebruiken om onszelf te informeren over een onderwerp. Mediaonderzoeker Howard Rheingold noemt dit de opkomst van de convergentiecultuur, waarover hij in 2003 een gelijknamig boek publiceerde.Denk bijvoorbeeld aan een televisieprogramma als Zomergasten van de VPRO. Kijkers konden dit jaar door middel van een ‘tweede scherm’, op een laptop of tablet, tijdens de live-uitzending aanvullende informatie krijgen over de onderwerpen die werden besproken.

Kinderschoenen
In Nederland zijn er verschillende transmediaprojecten ontwikkeld, maar de toepassing van transmedia staat in ons land nog in de kinderschoenen. Een televisieserie als In Therapie van de NCRV (2010 en 2011) gebruikte het web om het publiek ook buiten zendtijd de verhaalwereld te laten betreden. De karakters uit deze serie leefden een online bestaan via Facebook en Twitter. De Efteling bedacht de stad Raveleijn en bouwde daar een transmediale wereld omheen met een boek van Paul van Loon, een park met voorstellingen, een online game, een bordspel, een televisieserie en een interactieve website.Spektor Storytelling werkt op dit moment aan H.S.C. Mercurius, een virtuele studentenvereniging als onderdeel van de verhaalwereld van de BNN-serie Feuten.

Crossmedia
De transmediale aanpak is niet nieuw, kijk maar naar het voorbeeld van Star Wars, waaromheen al snel na de lancering van de eerste film in 1977 een wereld van boeken, games, speelgoed, gadgets et cetera werd gecreëerd. Maar door de opkomst van smartphones en tablets zijn de mogelijkheden in rap tempo vermeerderd om een gebruiker onderdeel te maken van een verhaalwereld. Wanneer een televisieserie is afgelopen kan de gebruiker in de verhaalwereld blijven door gebruik van andere media. Toch is niet iedereen duidelijk wat transmedia zo uniek maakt en waarin het eigenlijk verschilt van crossmedia. Bij een crossmediaproject worden verschillende media ingezet om hetzelfde verhaal te publiceren. Denk bijvoorbeeld aan Uitzending Gemist, waarop bestaande content van televisie wordt hergebruikt op een ander platform.Een transmediaproject gebruikt eveneens verschillende platforms, maar die vullen elkaar inhoudelijk juist aan. Elk platform heeft een eigen functie in het verhaal. Een tweede scherm geeft bijvoorbeeld toegevoegde informatie over een televisie-uitzending.Er is wel vaak een ‘driving platform’ waarop de verhaalwereld wordt geïntroduceerd. De andere media complementeren deze verhaalwereld met nieuwe karakters, subplots, andere locaties of achtergrondinformatie.

Religie
Een van de pioniers op het gebied van transmedia in Nederland is Joris Hoebe. Hij studeerde af als regisseur aan de Nederlandse Film- en Televisie Academie in Amsterdam en richtte samen met Tim Murck het verhalenbureau Spektor Storytelling op.Volgens Hoebe is transmedia een onvermijdelijke vorm voor het vertellen van verhalen: ‘Het publiek verwacht momenteel dat een verhaal, zoals een televisieserie, online of op een ander platform blijft doorlopen. Binnen veel creatieve sectoren is men op zoek naar manieren om de kunst van transmedia te begrijpen en de mogelijkheden te verkennen.’Op de website van Spektor is te lezen dat een goed verhaal zichzelf verkoopt. Om de aard van transmedia duidelijk te maken vergelijkt Joris het graag met religie: ‘Wat mij betreft is religie, welke dan ook, de meestgeslaagde transmediacampagne ooit. Mensen kleden zich op een bepaalde manier, geven geld, vechten oorlogen uit, bouwen kerken, zorgen voor mensen en discrimineren anderen, allemaal voor het verhaal. Transmedia gaat over het bouwen van zo’n uitgebreide verhaalwereld dat mensen erin kunnen verdwalen. Dat is wat mensen het liefste willen; ze willen zelf op onderzoek uitgaan en daarvoor beloond worden. Wij leggen ons toe op het creëren van zulke verhaalwerelden.’

Heel belangrijk voor een succesvol transmediaproject is participatie en het opbouwen van een gemeenschap. Hoebe: ‘Op dit moment proberen we voor Misschien Wisten Zij Alles, gebaseerd op de verhalen van Toon Tellegen, een actieve groep fans te creëren. We vragen mensen liedjes te schrijven of verhalen voor te lezen en hiervan video’s online te zetten. Op de Dam in Amsterdam was er een voorlees-flashmob en je kunt het project volgen via Facebook en Twitter.’