Themapark
In de naam van het nieuwe Disney-pretpark wordt Disney strikt genomen niet meer genoemd en dat is een opvallend feit. In de bestaande pretparken is steeds de naam van de initiatiefnemer terug te vinden: Disneyland, Disneyworld en Eurodisney. Hierin ligt tegelijk de sleutel voor een goed begrip van de nieuwe Disney, want dat is het pretpark ondanks de neutrale naam natuurlijk nog steeds.
California Adventure bestaat uit drie gedeelten: Hollywood Pictures Backlot, The Golden State en Paradise Pier. Het zijn drie clusters die onder een eigen thema elk zon tien verschillende attracties verenigen. Het thema van Hollywood Pictures Backlot is natuurlijk de film. The Golden State gaat voor een belangrijk deel over het goede dat het land en de cultuur van Californi hebben opgeleverd. Paradise Pier ten slotte is een verzameling kermisattracties met onder meer een achtbaan en reuzenrad.
Teruggrijpen op recente geschiedenis
Er is opvallend veel film in het nieuwe pretpark. Hollywood Pictures Backlot staat helemaal in het teken van de jaren vijftig en zestig. Er is een echte geasfalteerde straat die aan autos doet denken zonder dat ze er zijn. Links en rechts zijn diners en cafes te vinden. De straat biedt uitzicht op een immens decor; de illusie van het (film)decor wordt in zijn grote omvang getoond. De presentatie verschilt echter niet veel van het kasteel van Doornroosje dat een centrale plaats heeft in Disneyland. De visuele perceptie wordt door perspectiefverkorting benvloed. Kasteel en filmstraat zijn niet-proportioneel verkleind, waardoor de schaalmodellen groter lijken dan ze zijn.
Ook in The Golden State veel film. In de film Golden Dreams vertelt actrice Woopi Goldberg de geschiedenis van Californi met zijn verschillende etnische groepen: Indianen, Spanjaarden, Europeanen en Japanners. Elk volk heeft zijn bijdrage geleverd, zo lijkt de egalitaire en verzoenende boodschap van Goldberg. De film is allang geen tweedimensionaal medium meer, zo blijkt uit Its tough to be a bug! Het is een voorbeeld van een insectenleven-met-een-menselijk gezicht, menselijk zoals alle Disneyfiguren. De filmmakers kruipen dicht op de huid van de toeschouwer. Het geluid is bij tijd en wijlen oorverdovend en de bank waarop je zit, port venijnig in je ribbenkast. Je wordt weliswaar niet kleddernat, maar helemaal droog houd je je kleren niet. Toeschouwer zijn is hier geen afstandelijke bezigheid.
De relatie van Paradise Pier met California is onduidelijk. Dit deel heeft vooral met adventure te maken en minder met California.
De attracties staan in het teken van de kick. We zagen deze ontwikkeling ook bij de Nederlandse Efteling, waar een aantal jaren geleden vergelijkbare attracties werden gentroduceerd. Met California Adventure mikt Disney duidelijk op een andere doelgroep dan de familieparken; hier ziet men vooral de jeugd met of zonder ouders als doelgroep. Alleen in naam verwijzen de attracties van Paradise Pier naar Californi. Zo is er een attractie die Mulholland Madness heet. Het is een minicoaster, vormgegeven naar het beeld van the famous Mulholland Drive. De echte Mulholland Drive slingert zich door de heuvels van Hollywood en rijgt tegenwoordig veel villabouw aan elkaar. Deze laan representeert vooral het ontspannen en arcadische Californische leven uit de jaren vijftig en zestig, zoals dat bekend is uit de schilderijen van David Hockney. De Disney-attractie lijkt noch op zijn fysieke voorbeeld, noch op de representatie van Hockney; de snelheid is er om maar eens wat te noemen vele malen hoger.
3D-vermaak
Hoe valt California Adventure nu te plaatsen binnen de geschiedenis van de Disney-parken? Disneyland, Disneyworld en EuroDisney zijn op verschillende momenten ontstaan. Conceptueel zit hierin weinig ontwikkeling. Het gaat hier vooral om wat in de detailhandel heet het uitrollen van een formule. In gewoon Nederlands: meer van hetzelfde. Maar daarmee kon natuurlijk wel de groeiende vraag beter bediend worden.
California Adventure is de aanpassing van een formule waarvan de eerste en belangrijkste stap al in de jaren vijftig werd genomen. Toen werd de filmgigant een pretparkontwikkelaar en -exploitant. Een ontwikkeling van 2D naar 3D. Nu probeert Disney de actualiteit of de recente geschiedenis en de regionale binding in haar presentatie te incorporeren. De aanpassing van het concept gaat overigens gepaard met een aanzienlijke uitbreiding van de detailhandelsactiviteiten. Overal vindt de bezoeker eetgelegenheden en winkels. De vorm is tegelijkertijd heel specifiek: de stad. Dowtown Disney heeft de vorm van een stedelijke uitgaans- en winkelstraat. Downtown Disney verbindt het oude Disneyland en het nieuwe California Adventure. Het is een komen en gaan van bezoekers. Hier vindt men ook de hotels voor een meerdaags bezoek. Denk niet dat het een saaie monotone stad is. De variatie is bedacht, maar doeltreffend.
De aanpassing van het concept moet de authenticiteit van de pretparkervaring verhogen. Mijns inziens gaat het hier niet om een re-flexieve vorm van authenticiteit. Als er een schaal te bedenken valt van puur vermaak en uit je bol gaan tot verkenning van onbekend land dat principieel onkenbaar is (vrij naar Dean MacCannel) dan ligt California Adventure dicht bij het eerstgenoemde uiterste. Dat wil niet zeggen dat er in de nieuwe Disney niets te beleven valt. De nieuwe 3D-Disney is ondanks het reflexieve sausje toch vooral een lichamelijk genoegen.
Gevaren
Ik wil tenslotte op twee gevaren wijzen. De verschuiving van een abstract sprookjesverhaal in Disneyland naar de rele context van Californi is niet slechts een simpele wisseling van decors. Op het eerste gezicht wordt de thematische referentie verjongd. Mainstreet en Fantasieland uit Disneyland verwijzen naar een ver verleden of zelfs naar een tijdloos sprookje. Californias Adventure legt de nadruk op de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw. Daarmee wordt het verhaal dat wordt verteld ook toetsbaar. Een sprookje is dat per definitie niet. Het is sterk de vraag of de etnische groepen uit de film van Woopi Goldberg hetzelfde verhaal te vertellen hebben als de actrice. Niet alle dromen zijn gouden dromen, zoals de attractie belooft.
Een tweede gevaar schuilt in de rol van Disney als projectontwikkelaar. Het bedrijf heeft zich op de vastgoedmarkt gestort en probeert nu zijn producten te differentiren. Evenwichtig zijn ze nog niet. Behalve drie pretparken biedt het nu ook winkels, restaurants, en hotels. In Californi experimenteert Disney met stedelijkheid. Zoals waarschijnlijk bekend heeft hetzelfde bedrijf een aantal jaren geleden in de buurt van Disneyworld (Florida) een suburbaan dorp Celebration in het leven geroepen. Celebration moest de herleving inluiden van een dorpse wooncultuur. Ondanks de goede bedoelingen bleek Disney hier toch vooral een projectontwikkelaar. Eenzelfde lot is ook Downtown Disney beschoren als de beoogde stedelijkheid een n-op-n-relatie met detailhandel blijkt te hebben.
