Uit recent onderzoek naar het publieksbereik in de Vlaamse musea blijkt dat het gros van de museumbezoekers bestaat uit goed opgeleide Vlamingen. Allochtonen en laaggeschoolden betreden maar zelden een museum. Vergelijking met de Nederlandse situatie toont bovendien aan dat de musea in Vlaanderen opvallend veel jongere bezoekers weten te trekken.
Het onderzoek naar het publieksbereik in de Vlaamse musea werd verricht door de Nederlandse cultuursociologe Letty Ranshuysen in opdracht van de Vlaamse gemeenschap. Zon vijfentwintig Vlaamse musea waaronder het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen, het Gentse S.M.A.K., het Brugse Groeningemuseum en het Gallo-Romeins Museum in Tongeren verleenden hun medewerking. In totaal werden 3.217 Nederlandstalige Vlamingen ouder dan 13 jaar ondervraagd. Kinderen, toeristen en anderstalige museumbezoekers werden niet in de enqute opgenomen. Louter om budgettaire redenen, verduidelijkt Sofie Van den Bussche, die als museumconsulente Publiekswerking aan het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap verbonden is. Het zou te duur zijn geweest om ook anderstalige bezoekers in het onderzoek te betrekken. Deze methodologische beperking doet wel enigszins afbreuk aan de representativiteit van het rapport, al bieden de resultaten volgens Van den Bussche voldoende materiaal om de marketing en het publieksbereik van de Vlaamse musea te optimaliseren.
De enqute werd tussen 25 februari en 15 mei 2001 afgenomen. De resultaten ervan werden eind november jl. door onderzoekster Letty Randshuysen en Bart Caron, adjunct-kabinetschef van Vlaams cultuurminister Bert Anciaux, gepresenteerd.
Vlaanderen versus Nederland
De museumbezoekers kregen een aantal vragen aangeboden om hun leeftijd, geslacht, opleiding, persoonlijke interesses en frequentie van museumbezoek te achterhalen. De antwoorden werden met de resultaten van een vergelijkbare enqute in Nederland vergeleken. En wat blijkt? Het binnenlandse publiek van de Vlaamse musea bestaat vooral uit hooggeschoolden, terwijl de allochtone gemeenschap in Vlaanderen nauwelijks wordt bereikt. In vergelijking met de Nederlandse musea trekken de Vlaamse musea wel tweemaal zoveel bezoekers jonger dan 25 jaar aan (19 procent tegenover ca 9 procent). In Nederland gaan jongeren steeds minder naar musea omdat het groeiende aanbod van andere vrijetijdsbestedingen er voor hen blijkbaar aantrekkelijker is. Het Nederlandse publiek telt wel een groter aandeel 55-plussers dan in Vlaanderen (35 procent tegenover 26 procent). Vlaamse 65-plussers bezoeken slechts zelden een museum. De Vlaamse museumbezoekers blijken ook minder cultureel actief te zijn dan de Nederlandse en zijn niet zo vaak lid van een museum(vrienden)-vereniging.
Dorst naar informatie
Een andere opmerkelijke vaststelling is dat de doorsnee-Vlaming in musea vooral op zoek gaat naar informatie. Bij de meeste Nederlanders daarentegen speelt er een rits van motieven: buiten informatie zoeken ze ook ontspanning, inspiratie en innerlijke verdieping. Voorts blijkt ruim de helft van het museumpubliek in Vlaanderen een voorkeur te hebben voor een avondlijk museumbezoek, terwijl daar in Nederland veel minder interesse voor bestaat (15 procent). Het initiatief van de Vlaamse Museumvereniging om vorig jaar regelmatig nocturnes te organiseren kon niet alleen op heel wat bijval rekenen, maar verdient op basis van deze gegevens dus navolging.
Marketingaanbevelingen
De enqute had niet alleen tot doel inzicht te verwerven in de huidige samenstelling van het Vlaamse museumpubliek. De onderzoeksresultaten zijn ook vertaald in algemene en praktische aanbevelingen voor museummarketing. Letty Randshuysen geeft voor elk van de vijf onderscheiden museumtypes de kenmerkende eigenschappen van het publiek aan en de manier waarop deze musea met hun publieksbeleid hierop kunnen inspelen. De marketingaanbevelingen zijn gebundeld in Hoe komt een museum tot een breder publieksbereik? Vooral musea die over weinig marketingexpertise beschikken, kunnen hun voordeel doen met de informatie uit de enqute en de suggesties in de bijbehorende brochure.
Zo blijkt dat musea voor oude kunst vrij veel tieners, maar ook opmerkelijk veel vrouwen van 56 tot 65 jaar aantrekken. Dit publiek is in de regel hoog opgeleid en cultureel actief (in serviceclubs, organisaties enzovoort) en bezoekt ook in het buitenland musea. Naar musea voor moderne en hedendaagse kunst gaan bijna uitsluitend hooggeschoolden, onder wie heel wat jongeren. Cultuurhistorische musea blijken vooral oudere mannen te bekoren. Alleen de musea voor wetenschap en techniek worden door laaggeschoolden bezocht. En senioren en een beroepsmatig actief, veeleer jong publiek lopen in musea voor toegepaste kunst langs.
Bezoekersgeluk
Volgens de enqute is het publiek doorgaans tevreden over het museumbezoek. De klantvriendelijkheid van de Vlaamse suppoosten krijgt veel waardering. Ook de bereikbaarheid, de sfeer en de kwaliteit van de museumcollecties scoren zeer goed. Toch vindt niet iedereen de verschillende onderzochte musea even aantrekkelijk. Vooral een ouder publiek beoordeelt de musea positief, maar kinderen, tieners en onervaren museumbezoekers voelen er zich heel wat minder op hun gemak.
De studie Publieksonderzoek in de Vlaamse musea en de brochure Hoe komt een museum tot een breder publieksbereik? kunnen bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Parochiaanstraat 15, 1000 Brussel) worden bekomen, na overschrijving van resp. 13 euro en 6 euro op rekeningnummer 091-2204003-95 van het Fonds voor Cultuur, met vermelding van BKM-publicatie: [titels].
