Vrijwilligers in de erfgoedsector

De bijeenkomst werd geopend door Karel Loeff, directeur van Bond Heemschut, en Astrid Weij van Erfgoed Nederland. Andere sprekers die aan het woord kwamen waren: Linda Bouws (directeur van de Felix Meritis foundation), Dame Fiona Reynolds (directeur van The National Trust) en de sfeermaker van het symposium: Prof. Lucas Meijs, hoogleraar Volunteering, Civil Society and Businesses aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Volunteering is a pay rate, not a job description
Meijs begon zijn dialoog met de volgende stelling: ’Volunteering is a pay rate, not a job description’. Vrijwilligerswerk kan als een betalingsvorm worden gezien, maar de term zegt niets over de kwaliteit van de werkzaamheden van de vrijwilliger. ‘Professionaliteit en competenties zijn individuele karaktereigenschappen, onafhankelijk van de hoogte van beloning. Door een goede selectie, training en ondersteuning kunnen mensen alles bewerkstelligen, ongeacht of zij professional of vrijwilliger zijn.’

Meijs vergeleek de energie van vrijwilligers met de natuurlijke hulpbron gras. Koeien (organisaties) krijgen het benodigde gras (grondstof) binnen om melk (energie) te produceren en zo van nut te zijn voor de mens. Organisaties en overheden overschatten echter de capaciteit van de nodige grondstof (het gras) en zijn alleen gefocust op hun eigen behoeftes. Daardoor verliezen vrijwilligers hun motivatie (hun ‘vrijwilligersenergie’) .

Meijs onderscheidt drie typen vrijwilligers¬energie: olie, vis en zonne-energie. Olie zijn de traditionele vrijwilligers, veelal afkomstig uit de erfgoedsector zelf, vissen zijn de vrijwilligers die voor een instelling willen werken vanwege haar reputatie en zonne-energie zijn degenen die spontaan vrijwilliger willen worden.

Na de sprekers werden er vier parallelle discussiebijeenkomsten georganiseerd met als onderwerpen: ‘Moet ik blijven of zal ik gaan’, ’Hoe houden we hen gelukkig’, ’Wie is de expert’ en ‘Luister naar mij!’ Ikzelf heb het debat rondom ’wie is de expert’ bijgewoond. Deze topic had betrekking op mogelijke spanningen tussen vrijwilligers en professionals die kunnen ontstaan als gevolg van een gebrekkige organisatie en het ontbreken van een goed human resources management binnen een instelling. Professionals zien vrijwilligers soms als een bedreiging. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat er door de inzet van vrijwilligers betaalde banen verloren gaan of dat vrijwilligers met hun werk afbreuk doen aan het begrip professional. Verder zijn ze bang dat ze in tijdnood komen omdat ze vrijwilligers moeten opleiden. Anderzijds hebben vrijwilligers het gevoel dat zij niet voldoende worden beloond ten opzichte van betaald personeel, terwijl zij grotendeels dezelfde taakomschrijving hebben. Door het toenemende professionele karakter van de vrijwilliger rijst de vraag: wie is de expert? Blijft de vrijwilliger bereid om zonder betaling (zware) werkzaamheden te verrichten? En wat is de positie van stagiaires en andere onbetaalde krachten die ervaring in de sector willen opdoen?

Uit de discussie kwam naar voren dat zowel de professionals als de vrijwilligers als experts kunnen worden beschouwd. Veel vrijwilligers hebben immers ooit een baan als professional gehad of hebben kennis van zaken rondom een specifiek onderwerp. Een expert dient over een aantal kwaliteiten te beschikken, zoals service¬gerichtheid en een professionele houding. Jonge erfgoedvrijwilligers en stagiaires worden als potentiële experts beschouwd. Ook zullen vrijwilligers bereid blijven om werkzaamheden zonder betaling te verrichten, wanneer de medewerkers van een erfgoedinstelling hun een welkom gevoel geven en hun waarde voor de instelling steeds benadrukken. Professionals kunnen meer vrijwilligers werven door het contact met de bezoeker aan te gaan en actief te werven onder bezoekers, bijvoorbeeld met rondleidingen en meeloopdagen voor potentiële vrijwilligers. Enthousiasmeer en creëer een familiegevoel binnen de instelling. En maak duidelijk dat binnen de instelling iedereen een expert is, maar dat elke persoon andere vaardigheden en kennis heeft. Hierdoor zal de positie van stagiaires en onbetaalde krachten verbeteren en zal het familiegevoel binnen de instelling worden vergroot, waardoor vrijwilligerswerk een sociale aangelegenheid kan worden waar men een gemeenschappelijke doel nastreeft, namelijk het behoud van cultureel erfgoed.