Phil Bosmans
Phil Bosmans zal versneld meer tot onze verbeelding gaan spreken. Europese politici staan met lege handen en worstelen met vele vragen. De kloof tussen arm en rijk wordt voorspelbaar en versneld groter. Uitbarstingen van geweld worden zicht- en voelbaar in talloze meest prestigieuze delen van onze westerse beschaving. Waar het dagelijks troosteloze nieuws meer mensen ontmoedigt, biedt cultuur het noodzakelijke en gezonde tegenwicht. Mensen uit verschillende culturen in goede sfeer samenbrengen wordt daarom prangender dan ooit. Zijn al die vluchtelingen niet de ultieme toets van een menswaardige cultuur; een soort goddelijke beproeving? Koesteren wij ons onbezorgd in een relatief comfortabele positie en verdedigen wij onze luxe en comfortzone? ‘De Cultuur van het hart’, zoals deze door de Bond Zonder Naam Antwerpen al sinds 1957 dagelijks wordt uitgedragen en versterkt, is een essentiële basiscultuur die gekenmerkt wordt door menselijke waarden. Phil is via ‘Bund ohne Namen’ en zijn vele boeken ook voor miljoenen Duitsers een bekende naam. Hij biedt hoopvol perspectief naast alle gevaarlijke ontwikkelingen. Onze westerse beschaving en cultuur worden immers anno 2016 meer dan ooit historisch beproefd.
Diverse kabinetten hebben besloten tot substantiële bezuinigingen. In totaal moest 51 miljard euro worden bezuinigd. Daarvan is zo’n 200 miljoen bij Cultuur weggesneden. Bij de uitvoering van deze megaoperatie in de daaropvolgende jaren bleken echter een aantal zaken te zijn vertroebeld, aldus onze rekenkamer. Soms kwam dit geld terecht bij de provincie. Na veel wikken en wegen, verloren 137 organisaties alle overheidssteun; 23 organisaties zijn definitief gestopt. Per saldo is men nog altijd druk bezig om inzicht en beeldvorming verder te optimaliseren. Dans, theater, cultuureducatie en opera hebben per saldo het meest te lijden gehad. Musea en festivals hebben zich marktconform verrassend weten te stabiliseren. Deze harde cijfers maken de uitdaging duidelijk waarmee de sector nu worstelt om zich toekomstbestendig verder te ontwikkelen en versterken.
In een eerdere editie van MMNieuws (juni 2013) schreef ik samen met Jacques Giesbertz een artikel met de titel ‘Een beetje creativiteit in de financiën. Cultureel ondernemerschap in perspectief’. In drie jaar hebben veel ontwikkelingen plaatsgevonden, en bepaalde kernpunten komen door de actualiteit vanzelf scherper in beeld. Terwijl wij in Nederland ons hoofd breken over cultuur en cultuureducatie, wordt Europa sinds 2013 plots overspoelt door een tsunami aan vluchtelingen en bestuurlijke vragen van historisch en continentaal kaliber. Het Verenigd Koninkrijk heeft zich uitgesproken tegen EU-lidmaatschap; wat betekent dat voor de toekomst van Europa? Hoe open mogen onze grenzen zijn of blijven? Welke veiligheid bieden defensie en de NATO? En onbeschrijfelijk veel meer. Inmiddels is er één en ander veranderd.
Problems? Opportunities!
Het is een geweldig initiatief om vanuit de BMC Cultuurconferentie nieuwe verbindingen te gaan leggen en versterken tussen instellingen, publiek en samenleving. Publieksbetrokkenheid staat of valt immers met de optimale netwerkvorming en is niet voor elke doelgroep even simpel. Het toekomstperspectief van een moderne culturele organisatie wordt meer en meer bepaald door het bouwen en bovenal innoveren van communities. Elke Nederlander – lees gerust Europeaan – wordt uitgedaagd voortdurend te zoeken naar wegen om nieuwe vormen van samenwerking en synergie te versterken. Brabant kent sinds 2010 een bloeiend Brabants Familiebedrijven Genootschap, in 2014 is ook in Limburg een dergelijk genootschap ontstaan. Dit zijn inspirerende ontwikkelingen: familiebedrijven die hun krachten bundelen. Commissaris van de Koning Wim van de Donk sprak bij de start in 2010: “bij al het investeren en innoveren mag nooit uit het oog worden verloren dat Brabant een menseneconomie is. Brabant is eigenlijk één groot familiebedrijf”. Initiatiefnemer Wim van der Leegte onderschrijft dit principe: ”Familiebedrijven hebben geen last van kortetermijndenken. Ik geloof alleen al daarom dat ze beter zijn voor de economie dan beursgenoteerde bedrijven”. Dit versterkt mijn positief gevoel over dit type toekomstbestendige netwerkstructuren. Politiek Europa is, sinds de Brexit, meer dan ooit verdeeld. Helaas dreigt nationalisme zich gaandeweg effectiever dan Europese integratie te gaan ontwikkelen. Naarstig wordt daarom gezocht naar vreedzaam perspectief op middellange en –langere termijn. Familiebedrijven en hun genootschappen mogen hierbij toekomstbestendige bronnen van inspiratie zijn.
Open sustainable innovation
Ik neem u denkbeeldig mee naar de Open Innovation Experiences op de High Tech Campus te Eindhoven in 2008. De impact van die enorme bankencrises was nauwelijks in ons vizier; Eindhoven was destijds de slimste en economisch meest succesvolle regio van de wereld. Ruim veertig Chinese ondernemers volgden met grote interesse en engagement de interacties. Briljante wetenschappers en de grootste beleggers waren vertegenwoordigd. Kort daarna werd als spin-off UKmeetsNL geboren als gevolg van proactief ondernemerschap. Nu is Europa nog in verwarring. Een marktconforme democratie bestaat immers niet, maar Europa dacht dit tot op heden wél te zijn. Ik hoop dat de UK haar juiste interculturele balans in de relatie met Nederland en Europa ook ná de Brexit, mede versterkt door UKmeetsNL, opnieuw zal zoeken en weten te vinden. Met gedurfde initiatieven heeft Brabant destijds haar relaties met China en het Verenigd Koninkrijk toekomstbestendig weten te versterken. Boeiende initiatieven, die tot op heden veel zichtbare en onzichtbare rendementen opleveren. Dat mag een extra bron van inspiratie zijn voor de Nederlandse culturele sector! Ga in gesprek met elkaar. Zoek bovenal de meest succesvolle en representatieve pioniers op. Wissel ervaringen uit. Verbeter en verscherp vervolgens de meest beproefde en gelouterde oplossingen. Besteed vooral aandacht aan de vele mogelijkheden, die nieuwe technologieën en internet inmiddels te bieden hebben.
Aandacht maakt alles mooier
Open data biedt mogelijkheden om het contact met de achterban substantieel te vergroten. De achterban kan organisch groeien door enthousiaste deelnemers en steunbetuigers, maar ook subtiel aangejaagd worden door Interculturele communicatie, waarbij die ‘cultuur van het hart’ centraal mag blijven staan. Phil Bosmans was met zijn omvangrijke levenswerk en vele boeken de katalysator achter de ‘cultuur van het hart’. Dit bracht en brengt, zelfs vierenhalf jaar na zijn dood, nog ruim 200.000 Vlamingen enthousiast in beweging. Ik leen hierbij daarom een veelzeggende spreuk; zijn woorden: ‘Gelukkig maken is gelukkig zijn’. Woorden die dienen als een tijdloze bron van energie ter versteviging van de Brabantse c.q. Nederlandse cultuur. Aandacht voor elkaar maakt alles wat kwetsbaar is onze cultuur maakt alles mooier en voedt de samenleving en culturele sector opnieuw van binnenuit. Laat dit daarom het neutrale credo vormen voor culturele samenwerking in de ruimste zin van het woord. Dit past in onze tijdgeest en is tevens essentieel bij de transformatie naar elk toekomstbestendig perspectief.
Redactie: Dit artikel is het eerste in een reeks. Lees hier het tweede deel: Phil Bosmans in de 21e eeuw.
