Dossier

Phil Bosmans

Sinds de Brexit is bestuurlijk Europa plots een aantal inzichten wijzer geworden. Het ontbreekt wetenschappers, getuige harde feiten, aan proactieve en toekomstbestendige invloed op media en politiek. Het voorspelbare gevolg is tot op heden alvast de huidige impasse van een haast continentaal kaliber. Ondernemend Europa heeft behoefte aan voorspelbare verbinding, voorspelbaar bestuur en enige stabiliteit, die beleggers immers enig vertrouwen en rust geeft. Welke invloedrijke ondernemers en/of nationale politieke leiders beschikken per saldo over voldoende invloed en vertrouwen om gemeenschappelijke denkbeelden tot ontwikkeling te brengen en Europese waarden en drijfveren in goede banen te leiden? Welke proactief-ondernemende visionairs zullen Europa uit haar bestuurlijke impasse gaan bevrijden? Nederland heeft, tot de Fortuynrevolte, internationaal een tamelijk unieke reputatie als gidsland ontwikkeld. Welk (groot) Europees land kan de rust bewaren en in deze turbulente tijdgeest een geloofwaardige, toekomsbestendige koers gericht op welvaart en vrede, in Europa waarborgen.

Of dient Europa zich vanaf 8 november 2016 bovenal te gaan vertrouwen op Amerikaanse wijsheid en besluitvorming onder leiding van Donald Trump danwel Hillary Clinton?
(meer…)

over de exploitatie van de Westergasfabriek en de rol daarvan in de stad

Het is donker op het Voorhout, al is het pas twee uur ’s middags. Het bronzen beeld van Louis Couperus druipt van de regen en de harstenen tegels op het voorpleintje van kunstenaarsvereniging “Pulchri studio” zijn glad. Maar het kantoor van Maya Meijer-Bergmans op de eerste verdieping van het ruime achttiende-eeuwse huis is helder verlicht, net als de expositieruimtes en het restaurant op de begane grond. Een mooie plek om te praten over nieuwe wegen in de exploitatie van historisch erfgoed. (meer…)

In de podiumkunsten staat het begrip talentontwikkeling hoog aangeschreven. Iedereen ziet in dat kunstenaars meters moeten maken om ervaring op te doen. Dat ze na hun opleiding hun vaardigheden en talenten verder moeten ontwikkelen in de praktijk. Alles gericht op een creatieve carrière, waar kunstenaarschap en persoonlijkheid elkaar versterken en uitdagen. Maar op het gebied van management en leidinggeven aan culturele organisaties krijgt talentontwikkeling veel minder aandacht. Zeker, er zijn vele praktische cursussen beschikbaar: marketing, schrijven, onderhandelen en gesprekstechnieken, financiën voor niet-financiële mensen enzovoorts. Soms zelfs specifiek ontwikkeld voor de sector. Maar die cursussen richten zich op praktische vakmatige aspecten van het leidinggeven. (meer…)

Veel culturele ondernemers zijn gevestigd in historische gebouwen en kampen met hoge exploitatiekosten. In de afgelopen twee jaar voerden we enkele verkennende gesprekken met deze culturele ondernemers. In veel gevallen blijkt dat met name kleine ondernemers circa drie tot vijf jaar langer in een ‘overlevingsmodus’ opereren door hun historisch onderkomen, ook wanneer ze de initiatieffase voorbij zijn. Maar juist voor deze groep is tegenwoordig nauwelijks ondersteuning beschikbaar. Vandaar dat Nyenrode Business Universiteit en Bureau Menno Heling samen het initiatief nemen om met deze groep kansen voor de lange termijn te ontwikkelen. (meer…)

Joris Wijsmuller (1965) verdiende zijn strepen als leider van de Haagse Stadspartij, in zijn eigen woorden “de luis in de pels” van de Haagse gemeentepolitiek. Sinds zijn aantreden als wethouder in 2014, heeft Wijsmuller zijn protestrol mogen inruilen voor de bestuurlijke verantwoordelijkheid. Geen gemakkelijke taak: er is een nieuw Beleidskader Cultuur in de maak en de controverse rondom het Spuiforum blijft aanhouden. Hoe ziet de wethouder de cultuur van zijn stad? En welke plannen maakt hij voor cultureel Den Haag van de toekomst? Een interview over cultuurbeleid, politiek en vastgoed in twee delen. (meer…)

Culturele organisaties blijven zich ondanks eerdere beloften nog steeds voornamelijk richten op overheden. Willen we als sector relevant blijven, dan wordt het hoogste tijd om ons op écht op het publiek te richten. De internationale tech scene biedt een goed voorbeeld van hoe het anders kan.    (meer…)

Nieuwe wetgeving, digitale concurrentie voor het boek, bezuinigingen, fuseren, en veranderende politieke prioriteiten: de Openbare Bibliotheek Zwolle heeft, net als veel andere bibliotheken, heel wat hordes om te overwinnen. Astrid Vrolijk besloot om samen met Giep Hagoort een reisgids samen te stellen over de toekomstige financiering van de nieuwe bibliotheek: Koersvast gefinancierd! Met klanten van de bibliotheek, de raad van toezicht, het managementteam, collega-directeuren, externe experts en ambtenaren en wethouders van de gemeente Zwolle kwamen beide auteurs tot een stappenplan voor een betere financiering van bibliotheken. (meer…)

Het museum als dé autoriteit – vroeger zo vanzelfsprekend – erodeert en verliest aan betekenis. Bezoekers willen inspraak hebben op collectiebeleid, tentoonstellingen en evenementen. Het lukt de grote spelers om mee te gaan in deze tendens, maar kleinere musea lopen vooralsnog achter. Wat kunnen zij doen om te overleven? (meer…)

Ook het leiderschap in de culturele sector is in beweging. Het ondernemerschap in onze steden is voelbaar en naarstig wordt aansluiting gezocht bij relevante kunstthema’s van de toekomst. De betekenis hiervan wordt pas zichtbaar door de aangewakkerde interesse van nieuwe doelgroepen, het aangaan en borgen van eigentijdse verbindingen en het leiderschap dat hiervoor nodig is. (meer…)

Beleid opstellen met inspraak van burgers? Wel als het aan Vera Tax ligt, wethouder Zorg, Welzijn, Jeugd en Evenementen bij de gemeente Venlo. Bij de ontwikkeling van het evenementenbeleid voor Venlo in de komende jaren heeft zij geluisterd naar de ideeën en wensen van betrokkenen uit haar gemeente en regio.
(meer…)

Gastspreker voor de BMC Cultuurconferentie van dit jaar was Steven de Waal: oprichter en voorzitter van de Public SPACE Foundation, actief in de raad van toezicht van Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en voorzitter van de raden van toezicht van theatergroep De Utrechtse Spelen en Cultuur-Ondernemen. De Waal promoveerde in oktober op het onderwerp van maatschappelijke leiderschap aan de Universiteit van Utrecht onder de titel The value(s) of civil leaders. Opvallend is dat een vertegenwoordiger van de culturele sector in zijn proefschrift ontbreekt. Is het zo slecht gesteld met leiderschap in de sector? Cor Wijn voelt hem aan de tand. (meer…)

Een vak apart, leiderschap in cultuur. Met kleine budgetten en minder mankracht toch topprestaties kunnen leveren, is niet voor iedereen weggelegd. Toen ik het woord leiderschap hoorde vallen, dacht ik direct aan een artikel van Ramsey Nasr, gepubliceerd op 9 mei 2015 in NRC Handelsblad, die het rendementsdenken in topposities hekelt. (meer…)

Culturele instellingen hebben decennia lang kunnen vertrouwen op de klassieke massamedia om nieuws over de culturele agenda bij het geïnteresseerde publiek te krijgen. Van dit primaat van de massamedia zou verloren gegaan zijn als we de propagandisten van de nieuwe media mogen geloven. Dankzij de razendsnelle digitalisering van het medialandschap zou daar nog maar weinig van over zijn. De nieuwe technologische mogelijkheden zijn inderdaad snel en breed omarmd door de mediagebruikers, maar hebben ze in het gebruik ook voor een verdringing van de massamedia gezorgd? (meer…)

De residentie van een dramatisch overleden filmster, een verlaten gevangenis of een historisch rampgebied: locaties met een duister verleden blijken in trek bij toeristen. Dark tourism, zoals deze trend door onderzoekers is bestempeld, is de duistere kant van het cultureel toerisme, namelijk het in de vrije tijd bezoeken van plaatsen waar de dood of menselijk leed een grote sfeerbepalende rol speelt. Het is een groeiende vrijetijdsbesteding en wijst op een sterke maatschappelijke interesse voor zaken of plaatsen die met de dood te maken hebben. Waar komt die maatschappelijke interesse vandaan? En hoe kunnen erfgoedbeheerders op de trend inspelen? (meer…)

De toetreding van het Verenigd Koninkrijk tot de Europese Unie in 1973  heeft altijd het karakter gehad van een zekere anomalie. De grondleggers van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, waarmee het allemaal begon, was het uiteindelijk te doen om het wegnemen van de oorzaken van de beide wereldoorlogen. Daarvoor zou eerst een gemeenschappelijke markt en vervolgens een toenemende samenwerking en uitwisseling tussen de ‘volkeren’ van Europa moeten plaats vinden. De Britten waren eigenlijk alleen geïnteresseerd in handel en de voordelen van een gemeenschappelijke markt. De impliciete politieke doelstelling van een toenemende Europese eenwording kon ze maar matig boeien. (meer…)

Pas geleden kreeg ik een boek van mijn compagnon met de titel: Overtuigen met storytelling, vertel, visualiseer en krijg alles voor elkaar, geschreven door Martin Sykes, Nicolas Malik en Mark West. Alle drie medewerkers van Microsoft, die in hun boek een boekje open doen over het CAST-model. Een model dat je kunt gebruiken om een facilitair product met nieuwe waardecreatie te verkopen, je dienst- en serviceverlening naar de klant te verhogen, of om het veranderende culturele beleid beter uit te leggen. Het is een ‘wereldboek’, dat je zou moeten lezen om beter te kunnen overtuigen in het culturele werkveld. Wat is dit miraculeuze model? CAST staat voor content, audience, story en tell. Het model bestaat uit verschillende onderdelen die allemaal met elkaar in verbinding staan.
(meer…)

Enige tijd geleden heb ik, op verzoek van de Europese Commissie, deelgenomen aan de beraadslagingen van de werkgroep audience development van het veel grotere platform ‘Access to Culture‘. Ik bleek de enige loslopende deelnemer te zijn. Dat wil zeggen, alle anderen waren (betaalde) vertegenwoordigers van alle mogelijke netwerken, councils, associaties en koepels van diciplinegewijs georganiseerde belangenbehartigers. Op zich niet zo verrassend dat zij er waren: als de Europese Commissie wil spreken met de civil society dan gaat dat via de representatieve organen er van. Burgers, zoals ikzelf in dit geval, vertegenwoordigen logischerwijze alleen zichzelf en spelen dan ook geen rol van betekenis in de dialoog met de civil society die het Europese bestuur, de Europese Commissie en het Europees Parlement nastreven.  (meer…)

Museum Catharijneconvent wil alle kinderen van Nederland de kans geven om aan de hand van voorwerpen en verhalen te leren waar onze feestdagen vandaan komen. Daarom heeft het een nationale coalitie van musea gevormd, die een presentatie of programmering over feesten in hun tentoonstellingsaanbod hebben opgenomen. Twee Nederlandse musea sloten zich deze zomer aan bij het tienjarige project ‘Feest! Weet wat je viert’: het Nederlands Openluchtmuseum en Kasteel Huis Bergh. Het Zuiderzeemuseum, het Bijbels Museum en Museum Ons’ Lieve Heer op Solder zijn al eerder aangehaakt, waardoor er nu in totaal zes musea meedoen met het plan. Daarmee is de helft van het beoogde aantal partners bereikt. (meer…)

Archiefinstellingen beheren veel informatie. In papieren vorm, gedigitaliseerd en in toenemende mate digital born; veelal voorzien van beschrijvingen, metadata en indexen. Archieven horen deze documenten niet alleen te beheren, maar ook beschikbaar te stellen aan de buitenwereld. De komst van de Wet Hergebruik Overheidsinformatie heeft direct invloed op deze taak. Op verzoek moeten er gegevens in machine leesbaar formaat geleverd worden. Maar waarom wachten op hergebruikverzoeken, als er nu al voordeel met open data te halen valt? (meer…)

Kunnen musea een rol spelen in de vluchtelingencrisis? Met MuseumMaatje proberen het Tropenmuseum, Afrika Museum en Museum Volkenkunde vluchtelingen in Nederland een steun in de rug te geven, bijgestaan door enthousiasite vrijwilligers. (meer…)

Nog steeds word ik herinnerd als diegene die het begrip cultureel ondernemerschap introduceerde (in 1992). Ik heb ervan genoten en het heeft mijn boterham belegd. Maar daar wil ik nu van af. Cultureel ondernemerschap is een gewone methode geworden die inmiddels breed wordt toegepast, althans in Nederland en deels Vlaanderen. En waar de mentaliteit ontbreekt, moeten anderen maar hun verantwoordelijkheid nemen. (meer…)

De laatste jaren is er aan aandacht geen gebrek in Rotterdam. In de (internationale) media doet de stad het goed en mede daardoor groeit het aantal bezoekers gestaag. Al die positieve rankings waarin de stad nu opduikt, zeggen echter niet zoveel over de stad zelf – zeker niet op de lange termijn. Belangrijker is de vraag of de wederopgebouwde binnenstad aantrekkelijk en toekomstbestendig is, voor bezoekers maar bovenal ook voor de inwoners van de stad. (meer…)

Wat tot nu toe bij het Trumpisme is ondergesneeuwd gebleven, is het perspectief van een kansrijk Trumptoerisme. Het zo bevooroordeeld rondreizen in het toenmalig machtigste land op aarde maar dat onmiskenbaar in een staat van ontbinding verkeert. En dat alles onder een president die voor de VS-verkiezingen van 8 november zich als een malloot heeft gedragen om de frustraties van de lager opgeleide blanke Amerikaan te kunnen exploiteren. Maar die na zijn inauguratie van 20 januari 2016 niet meer zal blijken te zijn dan pop in een politiek drama. De eerste teksten van dit drama verschenen al rond 2000 toen analisten voorspelden dat in de 21^e eeuw niet de VS maar China de leidende partij op het wereldtoneel zal zijn. (meer…)

Als konijnen staren zij in de koplampen van een overjarige SAAB. Stadsbestuurders en beleidsmakers zijn heimelijk nog steeds in de ban van de creatieve stad. Niet openlijk want ze weten dat het concept tamelijk sleets is geworden. Maar door hun creatieve bloedarmoede hebben ze niets anders in handen om de cultuur in de stad te promoten. (meer…)

In de vorige editie van MMNieuws, naar aanleiding van de BMC Cultuurconferentie 2015, ging cultureel ondernemer en onderzoeker Steven de Waal verder in op het concept ‘leiderschap’. Eén van de centrale noties van De Waal is dat leiderschap niet in de eerste plaats gaat over macht, maar over het vermogen om andere mensen mee te nemen op een moeilijke en onzekere weg: zonder weerstand geen leiderschap. De culturele sector heeft in de afgelopen jaren de nodige tegenwind ondervonden, vooral qua inkomsten. Met de woorden van De Waal in het achterhoofd kunnen we ons afvragen hoe het staat met de besturing (de governance) van culturele organisaties, met specifieke aandacht voor de relatie tussen bestuur en raden van toezicht. Want toezicht vanuit een kritische houding kan bestuurlijke problemen binnen de culturele sector voorkomen. (meer…)

Stalin, Hitler en Kim waren voor hun onderdanig volk grote leiders. Alleen al oog in oog te staan met de grote leider, bracht tomeloze emoties teweeg. Het veroorzaakt een ongemakkelijk gevoel als je anno 2015 over leiderschap spreekt. Nee, leiderschap dat in verband gebracht kan worden met deze onderdanigheid via showprocessen, executies, uitsluitingen, concentratiekampen en verdwijningen, bekt niet lekker. Maar let op: CEO’s van internationale bedrijven hebben trekjes van De Grote Drie en worden in de media en door hun vakbroeders om die reden weer erg gewaardeerd (totdat ontmaskering volgt). Het bedrijf als Utopische Staat. (meer…)

Wie de vraag naar het bijzondere van leiderschap in cultuur stelt, bevindt zich in het gezelschap van hen die er van uitgaan dat kunst- en cultuurbedrijven zó bijzonder zijn dat de gangbare definities uit het bedrijfsleven hier niet gelden. Er is dan ook geen sprake van ondernemerschap. Nee, hier gaat het om ‘cultureel ondernemerschap’, dat zou iets heel bijzonders zijn. Ik heb met regelmaat aangetoond dat er slechts twee soorten ondernemerschap bestaan: goed ondernemerschap en slecht ondernemerschap. Cultureel ondernemerschap is een inhoudsloze frase, het bestaat niet. (meer…)

Earlier this year, many readers of this blog participated in a mapping of participatory governance practices in cultural heritage in Europe. Margherita Sani, Bernadette Lynch, Alessandra Gariboldi and myself used this input and our own research for a recent EENC report on the topic. In this post I present and reflect on some of our findings. (meer…)